22 Kasım 2017

İş Sözleşmesi Kavramı Ve Türleri

İş Sözleşmesi Kavramı Ve Türleri

İş sözleşmeleri bireysel iş ilişkisinin temelini oluşturmaktadır. Bu sözleşmeler iş ilişkisine uygulanacak çalışma koşullarını belirlemektedir, bu sayede işçi ve işveren kurdukları iş sözleşmesi ile karşılıklı olarak bağlayıcı kurallar koymaktadırlar.   4857 sayılı iş kanunu iş sözleşmesini, türlerini ve feshini iş kanununun ikinci bölümünde (8 ile 26. maddeler aralığında) düzenlemiştir.

Kanunun 8. Maddesinde belirtildiği üzere “İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur.” Herhangi bir şekle tabi değildir. Yazılı yapılması zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. 

Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren; işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. Süresi bir ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu hüküm uygulanmaz. İş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur.”

Kanunun 8. Maddesinde yapılan iş sözleşmesi tanımı iş görme, ücret ve bağımlılık unsurlarından oluşmaktadır. İş görme bedensel, düşünsel, teknik, sanatsal ve bilimsel olabilir. Burada aslolan ekonomik bakımından iş olarak değerlendirilmesidir. İş görme unsuru gibi ücret de iş sözleşmesinin esaslı unsurlarından biridir. Ücret söz konusu olmadıkça iş sözleşmesinin varlığından söz edilemez. 6098 sayılı Borçlar Kanununun 401. Maddesi gereği “İşveren, işçiye sözleşmede veya toplu iş sözleşmesinde belirlenen; sözleşmede hüküm bulunmayan hâllerde ise, asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlüdür.” Daha önceki “İş Kanununda İşçi Kavramı” adlı yazımda bağımlılık unsuruna “İş hukuku, bağımlı çalışan olan yani işçilerin iş ilişkilerini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Bu bakımdan işçi sayılabilmek için, işverenin emir ve talimatlarına uygun biçimde ve onun gözetim, denetim ve yönetimi altında işini görmesi gerekmektedir.” Şeklinde değinmiştim. Gerek Anayasa Mahkemesi ve gerekse Yargıtay bağımlılık ilişkisinin iş akdinin zorunlu unsuru olduğunu karara bağlamıştır.

Kanunun 9. Maddesinde belirtildiği gibi “Taraflar iş sözleşmesini, Kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla, ihtiyaçlarına uygun türde düzenleyebilirler. İş sözleşmeleri belirli veya belirsiz süreli yapılır. Bu sözleşmeler çalışma biçimleri bakımından tam süreli veya kısmî süreli yahut deneme süreli ya da diğer türde oluşturulabilir.”

İş Sözleşmesinin Türleri:

Kanuna göre sürekli ve süreksiz iş sözleşmeleri; belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri, kısmi süreli ve tam süreli iş sözleşmeleri, çağrı üzerine çalışma, deneme süreli iş sözleşmesi ve takım sözleşmeleri iş sözleşmesinin türlerini oluşturmaktadır.

1.Sürekli ve Süreksiz İş Sözleşmeleri:

Sürekli ve süreksiz iş sözleşmeleri ayrımında ölçüt işin sürekli iş olup olmamasıdır. Buna göre İş Kanununun 10. maddesi “Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere süreksiz iş, bundan fazla devam eden işlere sürekli iş denir” şeklinde tanımlamıştır. Burada önemli olan yapılacak işin kaç işgünü süreceğidir. İşin fiilen kaç gün sürdüğü önemli değildir, işgünü sayısı önemlidir.

 2. Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri;

İş sözleşmesinin tarafları, yaptıkları iş sözleşmesinin belirli bir süre için hüküm ifade edeceğini kararlaştırırlarsa, bu iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir.  İş Kanununun 11. Maddesinde belirtildiği gibi “İş sözleşmesinin belirli bir süreye tabi olarak yapılmadığı halde sözleşme, belirsiz süreli sayılır. Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir.

Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.

Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar.”

          Kanunun 12. maddesinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi ayırımın sınırları ele alınmıştır: “Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin süreli olmasından dolayı belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.

Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçiye, belirli bir zaman ölçüt alınarak ödenecek ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatler, işçinin çalıştığı süreye orantılı olarak verilir. Herhangi bir çalışma şartından yararlanmak için aynı işyeri veya işletmede geçirilen kıdem arandığında belirli süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçi için farklı kıdem uygulanmasını haklı gösteren bir neden olmadıkça, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan emsal işçi hakkında esas alınan kıdem uygulanır.

Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı takdirde, o işkolunda şartlara uygun bir işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi dikkate alınır.”

İş sözleşmelerinin belirsiz süreli olması asıl, belirli süreli olması istisna kabul edilmiştir. Bir tereddüd halinde İş sözleşmelerinin hukuki sonuçlar ve iş güvencesine ilişkin hükümlerden yararlanılabilmesi için işçinin lehine olan belirsiz süreli olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Haftaya diğer sözleşme türleri ile devam edeceğiz. İyi haftalar J

Bu yazı 4,354 defa okundu.