Engelleri Aşmak İçin

·                         Yurt İçinde İşe Yerleştirme Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğinin 3.madde hükmü gereği “Engelli, doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişilerden tüm vücut fonksiyon kaybının en az yüzde kırk olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenenleri ifade etmektedir.”

·                          Hukuk sistemimizde geçerli olan sözleşme özgürlüğü ilkesinin sosyal devlet olmanın gereği olarak zaman zaman işverene iş akdi yapma gerekliliğine dönüştüğünü görmekteyiz. Zira Anayasamız “Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler” sınıflamasında 61. maddede “Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır.” Diyerek gerek sosyal devlet olmanın sosyal sorumluluğu gereği ve gerekse İş Kanununun 30. Maddesinin zeminini oluşturmaya çalışmıştır. Bu madde gereği “İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör iş yerlerinde yüzde üç engelli, kamu iş yerlerinde ise yüzde dört engelli ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi…meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla iş yeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.” Görüldüğü gibi özel sektör işyerlerinde eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma zorunluluğu yokken engelli çalışma zorunluluğu vardır. Ve bu yükümlülüğün doğabilmesi için elli veya daha fazla işçi çalıştırılması gerekmektedir.

               “Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır. Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür. İş yerinin işçisi iken engelli hale gelenlere öncelik tanınır.” Buna göre alt işverenin işçileri, çıraklar, stajyerler sayının belirlenmesinde göz önünde bulundurulmaz. Ayrıca geçici işçi sağlama sözleşmesi ile çalışan işçiler özel istihdam bürosu ve geçici işçi çalıştıran işverenin işçi sayısına dahil edilmez. “ Yer altı ve su altı işlerinde engelli işçi çalıştırılamaz ve … iş yerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmaz.”

               “İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlarlar.” Bu Kurum olmadan engelli istihdam eden özel sektör işveren engelli işe başlamadan en geç onbeş gün içinde bu durumu Kuruma bildirmeli ve tescil ettirmelidir.

               “Bir iş yerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski iş yerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder.”

                Peki devlet teşviği var mı?

                Devlet teşviklerle özel sektör işverenlerini istihdam ettikleri engelliler için ödüllendirmektedir. Kanunun yine 30. Maddesi gereği “Özel sektör işverenlerince bu madde kapsamında çalıştırılan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa tabi engelli sigortalılar ile 5378 sayılı engelli ve bazı kanun ve kanun hükmünde Kanunun 14. maddesinde belirtilen korumalı iş yerlerinde çalıştırılan engelli sigortalıların, aynı Kanunun 72. ve 73. maddelerinde sayılan ve 78. maddesiyle belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası engelli çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin % 50’si Hazinece karşılanır.”

                 Engelli çalıştırmamanın cezası nedir?

                 İş Kanunun 101. Maddesine göre “Bu Kanunun 30. maddesindeki hükümlere aykırı olarak özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her engelli ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için 2.295 Türk Lirası idari para cezası verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz” İdari para cezası 4857 sayılı iş kanunumuzun 108. maddesi gereğince Türkiye İş Kurumu İl Müdürlükleri tarafından verilmektedir.