23 Ocak 2018

İşçinin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı

İşçinin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı

İşçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi haklardan yararlanıp yararlanamayacağı ve bazen de cezai şart gibi bir takım yükümlülüklerden sorumlu olup olmayacağı fesih nedenlerine göre belirlenmektedir. Bu denli önemli bir konuyu 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki işçiler açısından geçerli olan ve Kanunda sayılan haklı fesih nedenlerini ele alacağız.

 İş Kanunun 24 üncü maddesinde işçinin haklı fesih nedenleri düzenlenmiştir. Bu fesih nedenlerinden birinin varlığı halinde işçi süresi belirli ya da belirsiz olsun iş akdini bu haklı sebeplere dayalı olarak feshedebilir. Eğer işçinin haklı fesih nedenleri mevcutsa daha önce de değinmiş olduğumuz İş Kanununun 17 inci maddesinde sayılan fesih bildirim süresine uyulmasına gerek olmaksızın iş akdini derhal feshedebilir.

 Kanunda sayılan haklı fesih sebepleri ise şunlardır:

            1- Sağlık sebepleri:

 a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olması işçi açısından haklı fesih sebebi olarak sayılmıştır. Burada dikkat edilmesi gereken hususun yapılan işin işçinin yaşamı ve sağlığı için tehlike oluşturmasıdır. Bu konuda Yargıtay işyeri koşullarından kaynaklanmayan hastalıkları işçi açısından haklı fesih nedeni olarak saymamaktadır.

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulması işçi açısından sağlık sebebine dayalı haklı fesih sebebi olarak sayılmıştır.   Burada belirtmek gerekir ki, işverenin veya diğer işçinin grip gibi bulaşıcı hastalığa tutulmuş olması tek başına yeterli olmayıp verem gibi işçinin sağlığı için ciddi bir tehlike oluşturan bir hastalığın olması ve söz konusu işçi ya da işveren ile sıkça bir arada bulunması gerekir.          

2-Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

 a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa,  

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa, İş Kanununun 2. Maddesinde belirtilen “Bu kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunlulukların işveren vekilleri hakkında” da uygulanacağı öngörüldüğünden işveren vekillerinin de bu davranışlarda bulunması halinde işçi iş sözleşmesini derhal feshedebilir.

 

c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa, burada belirtilen sataşma hakaret, küfür vb. sözle ya da dövme vb. maddi bir fiil ile de olabilir. Yalancı şahitlik yapılmasının, sahte defter tutulmasının, vergi kaçırmasının istenmesi işçi açısından haklı fesih nedenidir.

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa, burada işverenin gözetme borcu gereği işçisini koruma sorumluluğu vardır. Örneğin tacizci işçinin işten çıkarılması…  

e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, işçi ücretinin yanı sıra ikramiye, prim, yakacak yardımı, giyim yardımı vb. ücret eklerinin ödenmemesi nedeniyle ve rızası olmadan ücretinden tek taraflı indirim yapılması halinde, geç ödenmesi durumunda (burada dürüstlük ve iyi niyet kuralları belirleyici) de haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilir.  

f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa işçinin haklı sebeple fesih hakkı söz konusu olur. Çalışma şartlarının uygulanmama hali iş şartlarının esaslı bir tarzda değişmesi, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olmayan koşullarda çalıştırılma, SGK’ya bildirilmeme durumlarında işçi iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir.  

Bu fesih nedeninin varlığı halinde 24 üncü maddede gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi, işverenin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra fesih hakkını kullanamaz.  Burada belirtmek gerekir ki, fesih haklı sebebe dayansa da öngörülen sürenin geçirilmesinden sonra yapılmışsa haksız feshin hüküm ve sonuçlarını doğurur.

 3-Zorlayıcı sebepler:

            İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçinin haklı fesih hakkı vardır. Yangın, deprem, su baskını, toprak kayması, ham maddenin temin edilememesi, belediyece yol çalışmaları nedeniyle işyerinde çalışmaların durması vb. zorlayıcı nedenlerde sözleşme askıda kalır.  İş Kanununun 40 ıncı maddesinde belirtilen “yarım ücret” gereği beklenmesi gereken bir haftalık sürede işveren, işçiye her gün için yarım ücret ödemek zorundadır. Bir haftalık süre dolduktan sonra işverenin ücret ödeme borcu ortadan kalkar, bu durumda işçi ister ücret almadan işyerinin faaliyete geçmesini bekler, isterse zorlayıcı neden devam ettiği sürece işçi haklı fesih hakkını kullanır.     

Bu yazı 2,896 defa okundu.