En Sıcak Konular

Uğur Tandoğan
Ekonomim.com

Uğur Tandoğan
9 Nisan 2021

Yönetim kurulları arpalık olmaktan kurtarılmalıdır



Yönetim Kurulları

Yönetim kurulu bir organizasyonun en üst yönetim organıdır. İlk kez 17.yüzyılda bir Hollanda ticaret şirketindeki (Dutch East India Company) uygulama ile başlamış ve evrilerek bugünkü duruma gelmiştir. Literatürde yönetim kurulu, hisse sahiplerini temsil etmek için seçilmiş bir panel olarak tanımlanır. Genel hatları ile yönetim kurulu, hisse sahiplerinin çıkarlarını korur, kuruluşun yönetimi için politikalar belirler, kuruluşu gözlem altında tutar, önemli konularda kararlar alır.  Bu çerçeve içinde genel olarak aşağıdaki görevleri yapar: Kuruluşun misyonunu ve amacını belirler. Tepe yöneticisini seçer. Yöneticiyi destekler ve performansını değerlendirir. Kuruluşun bir eylem planının olmasını sağlar. Yeterli kaynakları temin eder. Kaynakları etkin olarak yönetir. Kuruluşun ürün, hizmet ve programlarını belirler ve uygulanmasını izler. Kuruluşun imajını zenginleştirir. Gerektiğinde anlaşmazlıkların çözüldüğü bir hakem heyeti gibi davranır.

Görüldüğü gibi, yönetim kurullarının önemli görevleri ve sorumlulukları vardır. Yönetim kurulu üyeleri bu ağır görevleri yüklenirler. Bunun yanında yönetim kurulu üyelerinin, bu görevlerin aksaması veya yanlış yapılmasından doğan, hukuksal, cezai ve şirketin kamusal borçlarından gelen, çok ciddi yasal sorumlulukları da vardır.

Yönetim kurulu üyeleri

Bu kadar ağır sorumlulukları olan bir koltuğa, bu koltuğu dolduracak nitelikte kişilerin oturması gerekir. Kamu iktisadi kuruluşlarında çoğu kez bunun böyle olmadığına tanık oluruz. Liyakat değil de biat esasına dayalı, siyasi gözlükle; bazen bir vefa borcunu ödemek için ulufe dağıtır gibi atamalar yapılır. Örneğin, seçim kaybetmiş eski siyasiler, siyasal bağını koparmamış emekli bürokratlar, maaşlarına ek maaş eklenmek istenen bürokratlar, hatta bazen birden fazla yönetim kurulunda yer alırlar.

Kamu iktisadi kuruluşlarındaki yönetim kurulu üyeliklerine, kamunun hakkını koruyacak, o koltuğu hak edecek nitelikte kişilerin atanması gerekir. Oturulan koltuk, ayda bir kez misafirliğe gider gibi oturulan, ya da 23 Nisanlarda çocukların oturduğu tür bir koltuk değildir. Çünkü o koltuklarda söz konusu kuruluşun geleceği ile ilgili stratejik kararlar verilir. Son zamanlarda “Çifte veya çoklu maaş” söylemleri ile medyaya düşen bazı atamalara “Ülkemizde bunca işsiz varken” diye başlayan muhalefet itirazları da yanlıştır. Söz konusu koltuklar birisinin işsizliğine çare olsun diye doldurulacak yerler değildir.

Yönetim kuruluna atanan, o kuruluşun geleceği ile ilgili kararlara imza atacak kişiler yetkin olmazsa ne olur? Kuruluşun, yani kamuya, millete ait olan kuruluşun geleceği kararır. Atandığı kurumun uğraştığı konularla hiçbir ilgisi olmayan kişiler, “Uydum hazır olan başkana” diye yönetim kurulu başkanının istediği doğrultuda el kaldırırlar, indirirler, imza atarlar. Ya da bazen imza atmazlar, alınacak hayırlı kararlara da karşı çıkarlar. Bilmedikleri konularda hiçbir katkı yapmadan, bazen sırf kendilerini gösterme içgüdüsü ile işletmenin gidişatına engel olurlar. Çoğu kez de yönetim kurulu üyeliğinin getirdiği, yukarda belirttiğim çok ciddi yasal sorumlulukları bilmeden imzalarını atarlar. Koltuğun verdiği rahatlıkla bu devranın hep döneceğini sanırlar. Ama bilmezler ki, yanlış yapılan bir iş için gün gelir hesap sorulur. Devlet hafızası balık hafızası değildir, kolayına unutmaz.

Huzur hakkı ve dahası

Yönetim kurulu üyesine ödenen ücrete “Huzur Hakkı” denir. Huzur hakkı, bu makamın hak ettiği ücreti belirtir. Bu kadar ağır sorumluluğu olan bir kişiye tabi ki bunun karşılığı olan ücret de verilecektir. Aslında yüklenilen sorumluluklar ve yönetim kurulu üyesinin karşılaşabileceği yasal riskler göz önüne alındığında çoğu kez bu alınan ücretin yeterli olmadığını bile söyleyebiliriz.

Yönetim kurulu üyesinin kuruluşa olan maliyeti “Huzur hakkı” ile kısıtlı değildir. Huzur hakkı, maliyetin sadece göze çarpan kısmıdır; bunun dışında önemli maliyet kalemleri daha vardır. Çoğu kez üyelere en lüks makam araçları ve sürücü tahsis edilir. Kendilerine makam odaları, hizmetli ve sekreter verilir.  Başka bir deyişle, emirlerine beş yıldızlı büro hizmeti sunulur. Temsil bütçesinden aslan payı ayrılır. İşletmeye maliyet burada da kalmaz. Özellikle bulunduğu koltuğu hak etmeden oturan yönetim kurulu üyeleri, çoğu kez o kuruluştaki nepotizmin kaynaklarıdır. İşletmenin insan kaynakları yönetimini bitmez tükenmez istekleri ile taciz de ederler.

Arpalık maaşı uygulaması

Bazen iktisadi devlet kuruluşlarındaki yönetim kurulu üyelikleri halk arasında “Arpalık” olarak nitelendirilir. Bu terimin nerden geldiğini merak edenler için belirteyim. Osmanlılarda devlet memurlarına hizmette bulundukları sürece maaşlarına ek olarak, görevden ayrıldıktan sonra ise bir nevi emekli maaşı olarak tahsis edilen ödeneğe “Arpalık maaşı” denirdi. Bu ödenek, başlangıçta yeniçeri ağası, bölük ağaları gibi askeri şahıslara verilmekte iken sonraları şeyhülislam ve kazaskere, 17. yüzyıldan itibaren de vezirlere ve ümeraya verilmeye başlandı. Bu usul yolsuzluğa sebep olduğu için 18. yüzyılda kaldırılarak yalnızca ilmiye sınıfına ödeme yapılmaya devam edildi. Ancak Tanzimat’tan sonra tamamen kaldırıldı ve yerine "tarik" maaşı konuldu. Meşrutiyetten sonra ilmiye sınıfına da diğer devlet memurları gibi düzenli aylık ve emeklilik maaşı bağlanarak arpalık usulü tamamen kaldırıldı.

“Demokraside çareler tükenmez” söyleminden yola çıkanlar, arpalık maaşı yerine yönetim kurulu üyeliğini getirmişlerdir. Bu, yanlış ve çarpık bir uygulamadır. Bu uygulamalarla, iktisadi devlet kuruluşlarının en önemli karar organları dejenere edilmektedir. Dolayısıyla söz konusu kurumlara zarar verilmektedir.

Bürokraside bazı pozisyonlar hayati değer taşır. Bu koltuklara çok nitelikli kişilerin oturması ve bu kişilere de hak ettikleri ücretin verilmesi gerekir. Eğer bulunduğu koltuktaki maaş bu hak edilen ücreti karşılamıyorsa, ek yönetim kurulu üyeliği yerine “arpalık maaşı” türü bir ek ödeme yapılabilir. Bu şekilde bir taşla iki kuş vurulur. Birincisi, iktisadi devlet kuruluşlarının yönetim kurulları kurtarılmış olur. İkincisi de bu koltuklarda oturan kişilerin isimlerinin her gün medyada çıkması, yıpranması önlenmiş olur; yüksek maaş hak eden kişiler huzur bulur.

Sonuç

Kamu iktisadi teşekkülleri ve yönetimleri önemlidir. Çünkü, mal hepimizin malıdır; iyi yönetilmelidir. Birden fazla yerden hormonlu maaş alan bürokratlar dolayısıyla gündeme gelen konuyu, sadece maaş açısından değerlendirmek dar çerçeveli bir bakış açısıdır. Bu yanlış işin kamuya, yani millete maliyeti çok daha yüksektir.



Bu yazı 1,878 defa okundu.






Yorumlar

 + Yorum Ekle 
    kapat

    Değerli okuyucumuz,
    Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
    Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
    · Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
    · Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
    · Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
    · Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
    · Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
    · Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
    · Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
    Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.





    Diğer köşe yazıları

     Tüm Yazılar 
    • 26 Mart 2024 Nereden nereye
    • 19 Mart 2024 Çalışma saatleri azalırken
    • 12 Mart 2024 Başarılı üç güzel insan
    • 5 Mart 2024 Çalışma düzeninde esneklik: Hibrit çalışma
    • 27 Şubat 2024 Bir cesur yürek daha durdu
    • 20 Şubat 2024 Akıllı telefona akılsızca bağımlılık
    • 13 Şubat 2024 Bulutlara nasıl bakıyorsunuz?
    • 6 Şubat 2024 İşten çıkarmalar üzücüdür
    • 30 Ocak 2024 Etik ve meslekler
    • 30 Ocak 2024 Etik ve meslekler
    • 23 Ocak 2024 Bir motor yolculuğu
    • 16 Ocak 2024 Yeni bir yıla başlarken (2)
    • 9 Ocak 2024 Yeni bir yıla başlarken
    • 26 Aralık 2023 Toplam ücret paketinde seyahat
    • 19 Aralık 2023 Mangal partisi
    • 12 Aralık 2023 Toplu işten çıkarmalarda iletişim
    • 5 Aralık 2023 Faydalı bir meyve ve zararlı üretimi
    • 28 Kasım 2023 Selden geçip kumda boğulmak
    • 21 Kasım 2023 İnsan sesine hasretim
    • 14 Kasım 2023 Taylor Swift diye bir yıldız




    BİZE ULAŞIN: info@resulkurt.com
    TWİTTER/resulkurt34

    En Çok Okunan Haberler


    Haber Sistemi altyapısı ile çalışmaktadır.
    7,976 µs