Kayıtdışı ekonomiye bir dokun bin ah dinle

Kayıtdışı ekonomiye bir dokun bin ah dinle

|Hürriyet Gazetesi| |09.04.2009|

Yıllardır tartışılan ve bir türlü önlenemeyen kayıtdışı ekonomi, ülkemiz ekonomisinin; cari açık ve işsizlikle birlikte üç önemli sorunundan biri…

Maliye Bakanlığı’nın, kayıtdışı ekonominin etkileri ve zararları konusunda, 2008 yılında yaptığı araştırmalar ve tespitler, olayın olumsuz etkilerini ve zararlarını çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor. Bunlar, aşağıda kısaca özetlenmiştir.

ETKİLERİ

1- İstatistiki Sonuçları

Kayıtdışı ekonomi, resmi kayıtlara girmediği için, ekonomik göstergeler (enflasyon, işsizlik, büyüme oranı ve milli gelir) gerçekte olduğundan farklı çıkıyor.

Çok sayıda gösterge, istatistiklere girmediğinden, ekonominin durumu hakkında yanlış bilgi vermekte, en önemlisi bu verilere göre uygulanacak iktisadi ve mali politikalarda, hedeflenen sonuçlar gerçekleşmemektedir. GSMH, istihdam ve fiyatlar gibi temel olarak belirlenemeyişi, etkin ve doğru politikalar uygulanmasına ve gerekli önlemlerin alınmasına engel oluyor.

2- Haksız Rekabet :

Kayıtdışı çalışanlar ve işçi çalıştıranların maliyetleri, kayıtlı çalışana göre daha düşük olmakta bu da kayıtlı çalışanın ve işçi çalıştıranların, mali anlamda aleyhine olmaktadır.

3- Kaynak Kullanımı ve Bütçe Açığı

Kayıtdışı ekonomi nedeniyle tahsil edilemeyen tutarlar, kaynak dağılımında etkinliği bozmakta ve kaynakların verimsiz alanlara yöneltilmesine neden olmaktadır. Kayıtdışılık, vergi ve sigorta primi kaybı nedeniyle, bütçe açığının da sebebi oluyor.

4- Vergi Gelirlerinin Azalması

Herkesçe bilindiği gibi, kayıtdışı ekonominin en önemli etkisi, devletin ağırlıklı gelir kaynağı olan vergi gelirlerini azaltmasıdır. Kayıtdışı işlemler, en basit anlatımıyla fişsiz ve faturasız satışlar, KDV’nin satıcının cebine gitmesine neden olmakta, devlet KDV ve gelir/kurumlar vergisi tahsil edememektedir. Böyle olunca da Devletin vergi gelirleri azalıyor.

5- Sosyal Güvenlik Sistemi :

Kayıtdışı istihdamda, bir yandan sosyal güvenlik kurumları gerekli primi toplayamadığından, finansman zorlukları yaşamakta diğer yandan da çalışanların sosyal güvenliği sağlanamamakta, iş kazası ya da meslek hastalığı nedeniyle, sağlık yardımları ve sosyal yardımlar gereği gibi alınamamaktadır.

6- Diğer Etkiler

Tüketiciler, belgesiz olarak aldıkları standartlara uymayan mallar nedeniyle, garanti kapsamı dışında kalıyor ve tüketicileri korumaya dönük yasalardan yararlanamıyorlar. Kayıtdışı çalışan işletmelerin, mali tabloları tutarlı ve gerçek verilerle düzenlenmediği için, güvenilir bir işletme olmaktan uzaklaşıyorlar ve kurumsallaşmaları mümkün olmuyor. Kayıtdışı faaliyetlerin artması, toplumdaki ahlaki değerlerin bozulmasına ve yasa dışı faaliyetlerin yaygınlaşmasına da neden oluyor.

ZARARLARI

Kayıtdışı ekonominin zararları ile ilgili olarak, Maliye Bakanlığı’nca yapılan araştırma sonucunu yansıtan tablo, Bakanlığın “Eylem Planı 2008-2010” planında yayınlandı.

Tablonun incelenmesinde de fark edileceği gibi, kayıtdışı ekonomiden hem toplumun geniş bir kesimi hem de Devlet zarar görmektedir.

Kayıtdışılıkla mücadele konusunda, bunu başaran ülkelerin ne yaptığına bakılmalı ve ona göre bir eylem planı belirlenmeli. Bunlar yapılırken, Çin’de olduğu gibi, fişlere kazı-kazan uygulaması getirilmeli, banka kartı ile belli mal ve hizmetler için yapılan harcamalara yüzde 2 ya da 3 nakit puan verilmeli ve ABD’de olduğu gibi harcamaların belli bir kısmının masraf yazılmasına olanak sağlanmalı…