7 Temmuz 2009

Kayıtdışı istihdamı teşvik eden ceza

Kayıtdışı istihdamı teşvik eden ceza

|Akşam Gazetesi| |07.07.2009|

 

Yazının başlığına bakıp 'hiç böyle ceza mı olur?' demeyin. Böyle bir ceza var. Hem de bu ceza birçok mükellefin korkulu rüyası.
Vergilerin devlet açısından taşıdığı önem nedeniyle vergilemenin yasalarla belirlenmiş kurallara göre yapılması büyük önem taşıyor. Bunun doğal bir sonucu olarak, belirlenmiş kurallara aykırı davranışlar çeşitli yaptırımlara bağlanmış durumda.
Bu yaptırımlar; yaptırım uygulanacak fiilin vergi kabahati veya vergi suçu olmasına göre değişkenlik gösteriyor. Vergi kabahati niteliğindeki fiiller için idare tarafından 'idari para cezası' uygulanırken, vergi suçu niteliğindeki fiiller için adli yargılama sonucunda 'hürriyeti bağlayıcı ceza' verilmesi söz konusu olabiliyor.

YANILTICI BELGE DÜZENLENMESİ
Kaçakçılık sayılan fiiller ve verilecek cezalar Vergi Usul Kanunu'nun (VUK) 359. maddesinde düzenlenmiş. VUK 359-a maddesine göre 'muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar', kaçakçılık suçu işlemiş sayılıyorlar. Suçun cezası ise 'onsekiz aydan üç yıla kadar' hapis.
'Gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu miktar veya mahiyet itibarıyla gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge' muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge olarak kabul ediliyor.
Kaçakçılık suçunun oluşması ve ceza verilmesi açısından yanıltıcı belgenin kullanılma şartı yok. Suçun oluşması için yanıltıcı belgenin düzenlenmesi yeterli. Ancak yanıltıcı olarak düzenlenen her belge, suçu oluşturmuyor. Belgenin 'vergi kanunlarına göre düzenlenmesi zorunlu' olan bir belge olması gerekiyor.

ÜCRET BORDROSUNUN YANILTICI OLMASI
Gerçek usulde vergiye tabi vergi mükellefleri, yanlarında ücretli olarak çalıştırdıkları kimselere yapacakları ücret ödemelerini düzenlemiş oldukları ücret bordroları aracılığıyla belgelemektedirler. Bordroda yer alan bilgilerden hareketle tutulması zorunlu defterlere gerekli kayıtlar yapılır. Ücret bordrosu, vergi kanunlarına göre düzenlenen belgeler arasında sayılmıştır.
Ülkemizde, çalışan ve işveren arasındaki ücret anlaşmaları genellikle 'net ücret' üzerinden yapılıyor. Bunun sonucu olarak da ücret üzerinden yapılması gereken yasal kesintiler işveren açısından ilave bir maliyet unsuru. Bunun dışında, çalıştırılan kişiler için ayrıca sigorta primi işveren payı ödenmesi gerekiyor.
Bu durum sonucunda işverenler tarafından bilinen bir yol tercih ediliyor. Bu yol, gerçekten ödenen ücret ile kayıtlarda yer alan ücretin farklılaştırılmasıdır. Örneğin, ayda net 1.500 TL ücret ödemesi yapılan çalışanın ücretinin bordroda ve kayıtlarda net 800 TL hatta asgari ücret olarak gösterilmesi.
Son derece yaygın olan bu işlemin gerçekleştirilmesi, birçok alanda yaptırım gerektirmektedir. Sosyal güvenlik, iş hukuku ve vergi hukuku açısından bu fiil yaptırım uygulanmasını gerektiriyor.
Çalışana yapılan ücret ödemesi ile bordroda yer alan ücrete ilişkin bilgilerin farklı olması hali, kaçakçılık kapsamında değerlendiriliyor. Ücret bordrosu 'vergi kanunlarına göre düzenlenmesi, saklanması ve ibrazı zorunu olan belge' tanımı içinde yer almaktadır. Ayrıca, örneklediğimiz olaydaki belge, 'gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu miktar itibarıyla gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge' tanımına giriyor.

KAYITDIŞI İSTİHDAMIN CAZİBESİ
Yanıltıcı bordro düzenlenmesinin 'kaçakçılık' kapsamında yer alması kayıtdışı istihdamı teşvik ediyor. Kayıtdışı işçi istihdam edildiğinin tespit edilmesi sonucunda işverene uygulanabilecek yaptırımlar idari para cezası olarak düzenlenmiş durumda. Oysa çalışana ödenen ücretin bordroda gerçek durumdan farklı gösterilmesi, ceza yargılamasını gerektiren bir suç oluşturuyor. Bunun yaptırımı ise 'on sekiz aydan üç yıla kadar' hapis cezası.
Ceza yargılaması ve hapis cezası olasılığı, işverenler açısından 'ürkütücü' görülüyor. Dolayısıyla böyle bir olasılık karşısında genellikle çalışanların (en azından bazılarının) kayıtdışı istihdam edilmesi yolu tercih ediliyor.
Bu arada, ücret bordrosu yönünden denetim elemanlarınca vergi suçu raporu yazılması ve suç duyurusunda bulunmasının fazla rastlanan bir durum olmadığını belirtelim. Ancak, gelecekte bu konuda rapor düzenlenmeyeceğinin garantisi yok. Vergi incelemelerinin bu noktaya da ağırlık verilecek şekilde gerçekleştirilmesi halinde birçok işveren hapis cezası riskiyle karşı karşıya kalacak. Böyle bir durumun kayıtdışı istihdama yönelimi artırmakla kalmayıp, teşvik edeceğini kestirmek için uzman olmaya gerek yok.

 

AKLINIZDA BULUNSUN Emlak Vergisi'nin mükellefi Emlak Vergisi'nin mükellefi; binanın maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa binaya malik gibi tasarruf eden olup, Emlak Vergisi'nin ödenmesi ile bu vergiye ilişkin diğer ödevlerin yerine getirilmesinden sorumludur.

 

GÜNÜN SÖZÜ 'Kimse beceremeyeceği bir işe atılmaz; ama herkes işlerin en zoru olan siyaset işine gözünü bile kırpmadan girmek ister. (Sokrates )

 

Bu yazı 2,056 defa okundu.