16 Eylül 2009

Devletin kaynak seçenekleri

Devletin kaynak seçenekleri

|Akşam Gazetesi| |15.09.2009|

 

Vergi, devlet açısından yaşamsal önem taşıyan bir kaynak. Vergi gelirlerinin kamu harcamalarını karşılama açısından yeterli olduğu ülkelerde, devlet elde ettiği gelirlerin bir kısmını yatırım harcamalarına ayırabiliyor. Bu da, ekonomik açıdan olumlu bir iklim yaratıyor. Yani, vergi devlet açısından etkin, verimli ve en doğru kaynak. Ancak, sistemi iyi kurgulanmamış ya da iyi uygulanmayan ülkelerde vergi gelirleri ile kamu harcamalarının tamamını karşılamak mümkün değil.

VERGİ OLMAZSA BORÇLANMA
Bizim gibi vergi gelirlerinin memur maaşları ve kırtasiye giderleri gibi 'cari' harcamaları zar zor karşıladığı ülkelerde ise temel sorun kaynak ihtiyacının giderilmesi. Borçlanma, bu konuda her zaman kullanılabilen bir araç. Ancak, borçlanma sadece sıkıntının ötelenmesi anlamına geliyor.
Borçla elde edilen kaynağın bir de faiz maliyeti var. Yani, borçlanma sıkıntıyı geleceğe büyüterek aktaran bir araç. Dahası, devlet finans piyasasına iyi bir müşteri olarak girdiğinden özel sektörün borçlanma olanaklarını daraltıyor. Bu da faizleri artırıyor. Özellikle kaynak sıkıntısının ileri derecede artması, reel olarak borç veren açısından önemli bir getiri unsuru olabiliyor. Bu durum, elinde hazır kaynak bulunduran aktörleri yatırım yapmak yerine, devlete faizle para vermeye yöneltiyor.

ÖZELLEŞTİRME GEÇİCİ
Borçlanma yerine, bazen de borçlanmayla birlikte tercih edilebilen bir kaynak daha var. 'Geçici' nitelikte olan bu kaynak, 'özelleştirme'. Bu kapsamda, mülkiyeti devlete ait olan ve piyasa ekonomisi koşullarına göre çalışan işletmeler satılarak gelir elde ediliyor. Özelleştirme konusunda geçmişte kamuoyu oluşturmak amacıyla; bu işletmelerin verimsiz olduğu, devletin sırtında yük oluşturduğu ve benzeri gerekçeler ileri sürüldü.
Teorik olarak bakıldığında son derece mantıklı gelen bu açıklamaların sahteliğinin ortaya çıkması fazla zaman almadı. Verimsiz ve zarar eden işletmelere doğal olarak alıcı çıkmadı. Yüksek kar eden işletmeler ise kapışıldı. Olayı o kadar ileri götürdük ki, başta İngiltere olmak üzere özelleştirmenin en hızlı savunucusu olan liberal ülkeleri solladık.

NEREYE KADAR SATILABİLİR?
Özelleştirmeyle bir bakıma geçmişin mirasını harcamış olduk. Artık eskisi kadar özelleştirme geliri elde edilmesi de söz konusu değil. Gerçi, köprülerin ve otoyolların özelleştirileceği rivayet ediliyor. Ama bunlar da geçici çözüm olacak. Ayrıca, sata sata nereye kadar gidilebileceği de ayrı bir değerlendirme konusu. Söz gelimi, devlet okulları da özelleştirilebilir mi? Bu konuda bir sınır var mı? Varsa bu sınırı kim ve neye göre koymuş?
Soruna özelleştirme örneğinde olduğu gibi bir mantıkla bakıldıkça devletin kaynak sorununa kalıcı çözümler geliştirilmesi mümkün olmaz. Sorunun çözümü için başvurulan başka yollar da var. Bunları izleyen yazılarımızda değerlendireceğiz.

 

Soru ve Cevaplar

Erken emeklilik malul çocuğu olan kadın sigortalılar için
01.01.1967 doğumluyum. Ocak 1985 sigorta başlangıcım. Toplam 1000 gün sigortam var. 18.05.1993'ten bu yana Bağ-Kur'lu olarak prim ödemekteyim. Hangi tarihte emekli olmaya hak kazanacağımı öğrenmek istiyorum. Bir de kızım yüzde 91 raporlu olarak özürlü-engellidir. Bu durum benim emekliliğimle ilgili bir fayda sağlar mı? Hasan Acar
Prim ödeme gün sayınızı SSK günlerinizle birlikte 9000 güne (25 tam yıla) tamamlayıp 52 yaşınızı doldurduğunuzda Bağ-Kur'dan (devredilen) emekli olmaya hak kazanırsınız. Askerlik borçlanması imkanınız varsa, dokuz ay askerlik borçlanması yapmanız halinde bu defa yine 9000 gün prim ödemiş olmak koşuluyla 51 yaşınızı doldurduğunuzda emekli olabilirsiniz.
Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların,  1 Ekim 2008 tarihinden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına ekleniyor ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indiriliyor. Yani ilave prim gün sayısı ve yaştan indirim, malul çocuğu bulunan kadın sigortalılar için. Dolayısıyla kızınızın özürlülüğünün sizin emekliliğinize bir yararı olmaz.

 

Tasfiye kararı alırsanız 4/a sigortalısı olabilirsiniz
TİCARET yaparken iflas ettim. Benim bir limited şirketim var. Bu şirketin vergi borcunu taksitlendirdim. Öğrenmek istediğim konu, ben şirketteki hisselerimi devretmeden sigortalı bir işe girsem sorun olur mu? Bir de aradaki Bağ-Kur'umu da yatırıp tabi. Kazım Karabıyık
5510 sayılı SS ve GSS Kanunu'na göre, mahkeme kararı ile iflasın veya tasfiyenin açılmasına, ortaklar kurulu kararı ile şirketin tasfiyesinin başlamasına veya münfesih duruma düşmesine karar verilen limited şirket ortaklarından 4/a (SSK) kapsamında çalışmaya başlayanların sigortalılıkları, çalışmaya başladıkları tarihte sona eriyor.
Yukarıda belirtilen kararlardan herhangi birinin alınması halinde (örneğin, şirketin tasfiyesinin başlamasına karar almanız halinde), 4/a kapsamında çalışmaya başlayabilirsiniz. Bu durumda Bağ-Kur sigortalılığınız da 4/a sigortalısı olarak çalışmaya başladığınız tarih itibariyle sona erer. Aksi halde 4/a kapsamındaki sigortalılığınız geçerli sayılmaz.

 

SSK'dan hem  yetim hem de dul aylığı alabilir miyim?
VEFAT eden SSK emeklisi eşimden 2004 yılından beri dul aylığı alıyorum. 1987 yılında vefat eden SSK'lı babamdan kız kardeşim yetim aylığı alıyor. Aynı anda hem dul hem de yetim aylığı alabilir miyim? Alabiliyorsam kız kardeşimin yetim aylığı kesilir mi ya da iptal olur mu? Yeliz Yılmaz
Hem SSK'lı eşinden dul aylığı hem de SSK'lı babasından yetim aylığı almaya hak kazanan kız çocuklarına bu aylıklardan fazla olanı ödenir. Buna göre, eşinizden dolayı dul aylığı aldığınızdan, babanızdan dolayı yetim aylığı ödenmez.

 

AKLINIZDA BULUNSUN Miras payının devri sözleşmesinin geçerliliği Bir mirasçının diğer mirasçıya miras payını devredilmesi için yapılacak sözleşmenin yazılı olması gerekir. Mirasın açılmasından önce yapılmış böyle bir sözleşmenin geçerli olması için miras bırakanın da bu sözleşmeye katılması gerekir.

 

GÜNÜN SÖZÜ 'Aşk, bir kişi ile diğer hemcinsleri arasındaki farkın fazla abartılmasıdır.' Bernard Shaw

Bu yazı 1,868 defa okundu.