1 Mayıs 2010

Kayıtdışı ekonomi nasıl ortadan kalkar?

Kayıtdışı ekonomi nasıl ortadan kalkar?

|Akşam Gazetesi| |29.04.2010|

 

Kayıtdışı ekonomi, politikacıların, akademisyenlerin, meslek mensuplarının ve ilgili diğer kişilerin sıkça kullandıkları bir söz. Kayıtdışı ekonomi konusu, birçok akademik çalışmaya konu olmasının yanında, siyasi partilerin programlarına da yansımış durumda.

Kayıtdışı ekonomi ile mücadele edilmesi gerektiği konusunda herkes aynı görüşte olmakla birlikte, mücadele yöntemleri noktasında farklılıklar ortaya çıkıyor.

 

 

KAYITDIŞI EKONOMİ NEDİR?
Kayıtdışı ekonomi, kara para, uyuşturucu gibi ceza hukukunun suç olarak tanımladığı faaliyetlerin yanında faaliyetin icrası suç oluşturmamasına rağmen, faaliyetlerin kamu otoritesinin bilgisi dışında bırakılmasını da ifade ediyor.

Faaliyetin kendisinin suç olarak tanımlandığı faaliyetlerde, bu faaliyetin yetkili mercilere bildirilmemesi olağan bir durum. Uyuşturucu ticaretiyle uğraşan bir kimsenin bu faaliyetini vergi dairesine ya da sosyal güvenlik kurumuna bildirmesi beklenemez.

Serbest olan faaliyetlerin kayıtdışı yapılması ise genellikle, vergi ve prim maliyetlerini sıfırlamak ya da azaltmak amacıyla başvurulan bir yol durumunda. Yani, kayıtdışı ekonominin temelinde parasal çıkarların artırılması olgusu yatıyor.

KAYITDIŞI EKONOMİNİN ETKİLERİ
Kayıtdışı ekonominin, ekonomi ve toplum üzerinde birçok olumsuz etkileri bulunmaktadır.

Bunlar kısaca;
- Vergi adaletsizliğine neden olarak gelir dağılımını bozması,
- Toplumda, vergi ödeyenle ödemeyen arasında çatışmaya neden olması,
- Vergi ödeyenlerin, ödemeyenleri dikkate alarak bunun doğal bir unsurmuş gibi algılamaya başlaması ve toplumda vergi bilincinin bu nedenle azalmaya başlaması,
- Vergi veren ve vermeyen ticaret erbabı arasında haksız rekabete neden olması, 
- Toplanmayan vergi hasılatı nedeniyle vergi gelirlerinde oluşan erozyon,
- Toplanamayan vergi hasılatı nedeniyle artan kamu açıklarının daha çok borçlanmaya ve daha çok faiz ödemesine, buna bağlı olarak ekonomik istikrarsızlığa, enflasyona neden olması,
- Kayıtdışı çalışanların, sosyal güvenceden ve sigortadan yoksun kalması, toplanmayan sigorta primleri nedeniyle, sosyal güvenlik açıklarının daha da artmasıdır.

 

NE YAPILMALI?
Geçtiğimiz günlerde kayıtdışı ekonomiyle mücadele bakımından yapılması gerekenler konusunda İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan'ın bir açıklaması basına yansıdı. Arıkan, vergi iadesi sisteminin yeniden yürürlüğe konulması halinde kayıtdışılığın bir gecede biteceği görüşüne sahipti. Bu açıklama, vergi iadesi sisteminin etkinliğine vurgu yapılması yönüyle doğrudur. Ancak, tek başına vergi iadesinin kayıtdışılığı önlemede yetersiz olacağı da başta Arıkan olmak üzere ilgili çevrelerce biliniyor. Vergi iadesi sisteminin yeniden yürürlüğe konulmasına ek olarak, aşağıda kısaca belirtilen konularda da düzenleme yapılması gerekiyor.

Bunlar;
- Vergi oranları düşürülmeli.
- En az geçim indirimi müessesi getirilmeli.
- Gider yazılabilecek harcamaların kapsamı genişletilmeli.
- Sigorta prim oranları düşürülmeli.
- Şirketlerin kurucu, yönetici ve denetçilerinde belli özellikler aranmalı.
- Vergi idaresinin denetim etkinliği artırılmalı.
- Belli bir tarihe kadar olan servetin kaynağının sorulamayacağına dair bir yasa çıkartılıp, bu tarihten sonrası için servet ve harcamaların kaynağı sorulmalı.
- Nakit para kullanımı azaltılıp, kredi kartı kullanılmaya prim veren bir düzenleme yapılmalı.
- Sık sık çıkan aflara son verilmeli, mükellefleri ödedikleri vergilerin layıkıyla gerekli yerlere sarf edildiğine inandırıcı bir yönetim anlayışı olmalı.

 

Soru ve Cevaplar

Bağ-Kur'dan emeklilik için 48 yaşınızı doldurmanız gerekiyor
1964 doğumluyum. TC No..., SSK Sicil No..., Bağ-Kur Sicil No.... SSK başlangıcım 01.03.1980, terk 31.12.2002, 6585 prim günü. Bağ-Kur başlangıcım 03.01.2003, halen devam ediyor ve 7 yıl 4 ay hizmetim var. Bazıları 45, bazıları 48 yaşında emekli olacağımı belirtiyor. Bu farklılık nereden kaynaklanıyor?

Erol Çetinkaya
Sosyal Güvenlik Kurumlarından herhangi birine ilk defa sigortalı olunan tarih, sigortalılık süresinin başlama tarihi kabul ediliyor. SSK açısından sigortalılık süresi hesaplanırken de bu ilk defa sigortalı olunan tarih dikkate alınıyor. Yani bu tarihten sonra arada primi ödenmemiş gün olup olmadığına bakılmıyor. Ancak Bağ-Kur açısından sigortalılık süresi hesaplanırken primi ödenmiş süreler dikkate alınıp, prim ödenmemiş süreler dikkate alınmıyor.
Bu bağlamda, 01.03.1980 sigorta başlangıcıyla 23.05.2002 tarihi itibariyle sigortalılık süreniz SSK'ya göre 22 yıl 2 ay 22 gün ve emeklilik için aranan yaş şartı 45 oluyor. Bağ-Kur'a göre ise 01.06.2002 tarihi itibariyle prim ödeme (hizmet) süreniz 17 yıl 3 ay 15 gün, 25 tam yılın (9000 günün) dolmasına kalan süre 6,5 yıldan fazla 8 yıldan az, buna göre de emeklilik için aranan yaş şartı 48 oluyor.
Şayet 10 ay askerlik borçlanması yapmanız mümkün ise bu defa 01.06.2002 tarihi itibariyle 25 tam yıl prim ödeme süresinin dolmasına kalan süre bir kademe aşağı gelip, 5 yıldan fazla 6,5 yıldan az olur ve emeklilik için gereken yaş şartınız 47'ye iner.

 

AKLINIZDA BULUNSUN SGK gecikme cezası oranı yüzde 2'ye indirildi Süresİ içinde ve tam olarak ödenmeyen sigorta primi ve diğer borçların, ödenmeyen kısmına sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her bir ay için ayrı ayrı yüzde 3 oranında uygulanan gecikme cezası oranı, 28 Nisan 2010 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 2010/260 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1 Mayıs 2010 tarihinden itibaren uygulanmak üzere yüzde 2'ye indirildi.

 

GÜNÜN SÖZÜ 'Yenilgi son derece motive edicidir. Dibe vurduğumuzda en tepeden başka gidecek yerimiz kalmaz.' Sang H. Kim

Bu yazı 2,103 defa okundu.