Asgari İşçilik Oranının
Tespiti Ve İtiraz Süreci
Sosyal
Güvenlik Müşaviri
I-
GİRİŞ:
Bilindiği
üzere gerek ihale konusu (hakediş ödemesine tabi) işler ve gerekse ihaleye konu
olmayan özel nitelikteki inşaat işleri (maliyet hesabına tabi) işler ile ilgili
olarak Kuruma bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının ve bu miktarın
tespitinde kullanılan işçilik oranının tespiti konusunda çeşitli yasal
düzenlemeler yapılmıştır.
İnşaat işyerleriyle ihale konusu
işler için 08/12/1993 tarih, 3917 sayılı Yasa ile getirilen hükümler
çerçevesinde Sigorta Müfettişleri tarafından 01/01/1994 tarihi itibariyle, SSK
Sigorta İl/Sigorta Müdürlükleri tarafından ise 07/07/1994 tarihinden itibaren
16/86 Ek sayılı Genelge gereği ön değerlendirme işlemi adı
altında bir uygulamaya başlanmış, akabinde; 506 sayılı Sosyal Sigortalar
Yasasının 79uncu maddesine 4958 sayılı Yasa ile eklenen fıkralar ve 01.05.2004
tarihinde yürürlüğe girmiş olan S.S.İ.Y.nin 38. maddesi uyarınca, 01/05/2004
tarihinden itibaren de araştırma işlemi ismiyle usul ve esasları
yeniden düzenlenmiştir. Uygulama bu şekliyle 30/09/2008 tarihine kadar devam ettirilmiştir.
01/10/2008 tarihinde yürürlüğe girmiş olan 5510
sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 85inci maddesinin
ikinci fıkrası hükmü gereği Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından; Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar
tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat
işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik
bildirilmiş olup olmadığı araştırılmaktadır.
Araştırma
işleminin nasıl yürütüleceği önce 28/08/2008 tarihli ve 26981 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin
117, 118 ve 119 uncu maddelerinde, daha sonra ise 12/05/2010 tarih, 27579
sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan meri Sosyal Sigorta
İşlemleri Yönetmeliğinin 110, 111 ve 112nci maddelerinde düzenlenmiştir.
Ön
değerlendirme adı altında başlayıp asgari işçilik araştırmasına çevrilen uygulama,
halen devam etmektedir. Araştırma
işleminin nasıl yapıldığından çok bu işlem sırasında dikkate alınan işçilik
oranlarının belirlenmesi, orana itiraz ve Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik
Tespit Komisyonunun Çalışma Usul ve Esasları
II-
İŞÇİLİK
ORAN TESPİT SÜRECİ:
A)
Asgari işçilik
değerlendirmesi ile ilgili mevzuat:
Sosyal
Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 4 üncü maddesi birinci fıkrası (b) bendine
göre araştırma: Kamu idareleri, döner sermayeli
kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile 19/10/2005 tarihli ve 5411
sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlar tarafından ihale mevzuatına göre
yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri
yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı hususunda
Kurumca yapılan değerlendirmeyi ifade etmektedir.
Araştırma/değerlendirme
işlemi adıyla yapılan uygulama tam anlamıyla bir kıyaslama ve kontrol
işlemidir. Uygulamanın amacı; hizmet ihaleleri haricindeki imalat ve inşaat
işlerinde Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenmiş olan işçilik
oranları üzerinde işçilik bildirimi sağlayarak işverenlerin ilişiksizlik
belgelerini ve ihale makamları nezdinde bulunan teminatlarını bir an önce
alabilmeleridir.
5510 sayılı
Yasanın 85 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca ihale mevzuatına göre
yaptırılan işler ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri
yapan işveren tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna yeterli işçilik bildirilmiş
olup olmadığı, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 110, 111 ve 112nci
maddelerinde belirtilen yöntemler kullanılarak ve 2011/13, 2013/41 sayılı
genelgeler ile Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yayınlanmış diğer talimatlar
doğrultusunda, zorunlu olarak
araştırılmaktadır.
İhale konusu işlerle ilgili araştırma
işleminin nasıl yürütüleceği Yönetmeliğin 110 uncu maddesi, özel nitelikteki
inşaat işleri ile ilgili araştırma işleminin nasıl yürütüleceği 111 inci
maddesi ve ortak hükümler 112 nci maddesi ile düzenlenmiştir.
B) İşçilik Oranları ile İlgili Genelgeler:
1) 3917 sayılı Yasa ile getirilen
hükümler çerçevesinde asgari işçilik oranları ile ilgili ilk genelge
07.07.1994 tarih, 16/86 ek sayılı genelgedir. Bu genelge ile liste halinde
toplam 83 adet işe ait işçilik oranı yayımlanmıştır. Bahse konu işçilik oranları, 16/192 ek sayılı genelge ile kaldırılmıştır.
2) Daha sonra
muhtelif tarihlerde asgari
işçilik oranları ile ilgili olarak, 16/133, 16/154, 16/175, 16/192, nolu genelgeler yayınlanmıştır. En son asgari işçilik oranları ile
ilgili altıncı genelge 21.10.2005 tarih, 16/353 ek sayılı genelge olup, bu genelge ile daha önce yayımlanmış olan
asgari işçilik olanları ile ilgili genelgeleri uygulama kaldırmıştır.
3) Asgari
işçilik oranları ile ilgili altıncı genelge 12.10.2005 tarih, 16/353 ek sayılı
genelgedir. Bu genelge ile 16/86, 133, 154, 175 ve 192 ek sayılı genelgelerde
belirtilen işçilik oranlarının uygulaması durdurulmuştur
C) İşçilik Oranları ile İlgili Tebliğler:
1) Asgari işçilik oranları ile ilgili ilk tebliğ 29.09.2005 tarih,
25951 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve yayımı tarihinde yürürlüğe
girmiştir. Akabinde 22.06.2006 tarihli, 26206 sayılı Resmi Gazetede Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca
Belirlenen Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğ
yayımlanmıştır. Tebliğ ile Asgari İşçilik Komisyonu tarafından tespit edilmiş
33 işkoluna ilişkin olarak yeni asgari işçilik oranları Kamuoyuna duyurulmuş,
tebliğ yayımlandığı tarih itibariyle yürürlüğe girmiştir. Konu ile ilgili
olarak SSK Başkanlığı tarafından 29.06.2006 tarih, 16/377 ek sayılı genelge
yayımlanarak önceki tebliğ ve eki işçilik oranları listesinde değişiklikler
yapılmıştır.
2) Daha sonra çıkartılan 12 Mayıs
2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmi Gazete Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik
Tespit Komisyonunca Belirlenen Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik
Oranlarını Gösterir Tebliğ ile 29/9/2005
tarihli ve 25951 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmış olan Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca
Belirlenen Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğ
ile bahse konu Tebliğde değişiklik yapılmasına dair 22/6/2006 tarihli ve 26206
sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Tebliğ ve eki listeler, bu Tebliğin yayımı
tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.
3) Üçüncü tebliğ olarak 08/07/2012
tarih, 28347 sayılı Remi Gazetede yayımlanan tebliğ ile toplam 31 iş koluna ait
asgari işçilik oranlarda bazı değişiklikler yapılmıştır.
4) En son olarak 01.03.2014 tarih ve 28928 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Asgari İşçilik Oranlarını
Gösterir Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ yayımlanmış ve bu
tebliğ ile Asgari İşçilik Komisyonu tarafından tespit toplam 726 adet Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranları Listesi yeniden
tespit edilerek, 01.03.2014 tarihi itibarıyla yürürlüğe konulmuştur.
D) İşçilik Oranının
ve Kuruma Bildirilmesi Gereken Asgari İşçilik Miktarının Tespiti:
Asgari
işçilik oranları, Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesinde oluşturulan Asgari İşçilik
Tespit Komisyonunca belirlenir ve bu oranlar tebliğ ile yayımlanarak duyurulur.
İşe özel bir işçilik oranı tespit ettirilmemiş ise ve tebliğde yer alan (ilan
edilmiş) işçilik oranı uygulanmak suretiyle yapılır.
İşçilik oranının tebliğ eki listede yer almaması veya tam
olarak örtüşmemesi durumunda uygulanması gereken asgari işçilik oranının
belirlenmesi amacıyla, Sosyal Güvenlik
Kurumu Asgari İşçilik Tespit Komisyonunun Çalışma Usul ve Esasları
5510 sayılı Kanunun 85. maddesi ikinci fıkrasında
belirtilen kurum ve kuruluşlar tarafından ihale
mevzuatına göre yaptırılan her türlü işlerde; işin kesin kabulünün ya da
geçici kabulünün noksansız olarak yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenmesi
gereken Katma Değer Vergisi hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli
dâhil toplam istihkak tutarına, özel
nitelikteki inşaat işlerinde ise inşaat maliyetine tebliğ eki işçilik
oranlarından yapılan işe uygun olan asgari işçilik oranının veya Komisyonca
belirlenen asgari işçilik oranı üzerinden %25 eksiği uygulanmak suretiyle araştırma
yapılır ve Kuruma bildirilmesi gereken en az işçilik tutarı belirlenir.
Belirlenen bu tutar ile işveren sigorta primine esas kazanç tutarı
karşılaştırılır.
İhaleli işin birden fazla konuyu kapsıyor ve bünyesindeki
her bir işin asgari işçilik oranının önceden belirlenmiş olması kaydıyla, ihale makamı tarafından her bir işe ait
istihkak tutarlarının ayrı ayrı bildirilmesi hâlinde, araştırma işlemi, her
bir işe ait asgari işçilik oranları dikkate alınarak ayrı yapılır. Her bir işe ait istihkak tutarının
ayrı ayrı bildirilmemesi hâlinde ise, işverenin yazılı isteği üzerine
araştırmada, bu işlerin en yükseğine ilişkin asgari işçilik oranı dikkate
alınır. İşveren tarafından yapılan işlere ilişkin en yüksek asgari işçilik
oranının uygulanmasının kabul edilmemesi durumunda işin asgari işçilik oranı
Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenir.
Ünitece ihale konusu işlerde yapılan araştırma sonucunda
Yönetmeliğin 110. maddesine göre tespit edilen ve Kuruma bildirilmediği
anlaşılan asgari işçilik miktarı üzerinden, gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel
kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlarca yapılan özel nitelikteki inşaat
işyerlerinde ise Yönetmeliğin 111. maddesi uyarınca hesaplanan prim tutarı,
aksine bir tespit olmaması halinde, faaliyet süresinin son ayına mal edilerek
tahakkuk ettirilmek suretiyle gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte
ödenmek üzere işverene tebliğ olunur.
E) İşçilik Oranına İtiraz:
İşveren,
kendisine tebliğ edilen borca veya asgari işçilik oranına, tebliğ tarihinden
itibaren bir ay içinde nedenleri ile birlikte yeni bilgi ve belgeleri de
ekleyerek ilgili üniteye bir kez yazılı olarak itiraz eder. Dilekçenin
taahhütlü, iadeli taahhütlü veya Acele Posta Servisi yoluyla gönderilmesi
halinde, postaya verildiği tarih Kuruma verildiği tarih olarak kabul edilir.
Asgari
işçilik oranına yapılan itirazlar, Komisyonca incelenmek üzere, bünyelerinde asgari işçilik tespit komisyonu olan
Ankara, İstanbul ve İzmir Koordinatör İl Müdürlüklerine gönderilir. Bu tür itirazlar Komisyonca en
geç 15 gün içerisinde sonuçlandırılır.
Koordinatör il müdürlüğü, asgari
işçilik oranına yapılan itiraz üzerine Komisyonca alınan kararı, en geç üç iş
günü içinde ünitesine gönderir. Maddi hatalar hariç birden fazla yapılan
itirazlar Komisyonca dikkate alınmaz.
İlgili ünitece;
a) Asgari
işçilik oranında bir değişiklik olmaması halinde işverenin talebinin reddine
dair karar işverene tebliğ edilir. Bu durumda işveren, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir.
b) İtiraz
üzerine Komisyonca farklı bir asgari işçilik oranı belirlenmesi halinde işveren
itirazı kısmen veya tamamen kabul edilmiş yüksek bir oran belirlenmesi
durumunda ise reddedilmiş sayılır. Komisyonca belirlenen asgari işçilik oranı
üzerinden yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı, ilgili ünitece yeniden
araştırılmak durumundadır. Yapılan araştırma işlemi
sonucunda, Kuruma yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğunun anlaşılması
halinde, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim aslı
faaliyetin son ayına mal edilerek gecikme cezası, gecikme zammı ve hesap
cetveli ile birlikte asgari işçilik oranı ünitece işverene yeniden tebliğ
edilir. Tebliğ edilen işçilik oranına karşı maddi hatalar hariç
işverenin yeniden itiraz hakkı bulunmamaktadır. Bu durumda işveren, kararın
tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir.
F)
İşçilik
Oranı Uygulanmayacak İşler:
1) İhaleli işin konusunun
(mimarlık ve mühendislik, etüt ve proje, harita ve kadastro, her ölçekte imar
planı, imar uygulama, ÇED raporu hazırlanması, plan, yazılım geliştirme,
tasarım, teknik şartname hazırlanması, denetim ve kontrolörlük gibi) teknik,
mali, hukuki veya benzeri alanlarda hizmet alım işlerine yönelik olması
halinde, devamlı işyeri dosyasından bildirimin bulunması ve işverenin ilgili
dönemde Kuruma borcunun olmaması halinde ihbar veya şüphe uyandırıcı başka bir
husus da yoksa incelemeye gidilmeksizin ve oran uygulanmaksızın ilişiksizlik
belgesi verilmektedir. (2011/13 sayılı
genelge, Danışmanlık hizmet ihaleleri)
2) Piyasadan hazır halde alınıp satılan, projelendirme veya münhasıran
bir talep üzerine üretimi yapılmayan mallar ile ilgili ihalelere istinaden
asgari işçilik araştırması yapılmayacak ve işçilik oranı uygulanmayacaktır. Bu
tür işlerin Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının
Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması
3) İhale konusu işin
sözleşmesinde çalıştırılacak sigortalı sayısı belli ise, öncelikle bu
sigortalıların kişi/gün sayısı üzerinden Kuruma bildirilmiş olup olmadığı
araştırılır. Bu araştırma sonucunda Kuruma bildirilmeyen sigortalılar ile ilgili
belgelerin verilmesi, yapılacak bir ay süreli bir tebligat ile işverenden
istenir. Belgelerin verilmemesi veya eksik verilmesi hâlinde bu belgeler
ünitece resen düzenlenir. Bu işler için ayrıca asgari işçilik değerlendirmesi-
hesaplaması yapılmaz.
G) İşçilik
Oran Tespiti ile İlgili Ayrık Durumlar:
1) İhale konusu işlerde yükleniciye kısmen
malzeme verilmesi halinde asgari işçilik oranı, malzemenin kullanıldığı
hakedişteki imalat pozunun tutarına göre, işin yapımında makine ve işçi
kullanılma oranı dikkate alınarak Asgari İşçilik Tespit Komisyonca ayrıca belirlenmektedir. Geri kalan iş ilgili
tebliğlerde ve genelgelerdeki belirtilen
oranlar dikkate alınarak değerlendirilecektir. Asgari işçilik oranı tebliğ eki
listede olsa bile, gerekli belgelerle (imalat
ve birim fiyatlarını gösterir son hakediş raporu, birim fiyatlarını gösterir iç
metrajları, iş bitirme belgesi, fatura, ibraz edilebiliyorsa sözleşme, idarece
verilen malzemenin miktarı ve bedelini gösterir belge, fiyat analizleri zaptı
vs.) birlikte Asgari İşçilik Tespit
Komisyonuna aktarılması ve malzeme verilen kısım ile ilgili işçilik
oranının tespit ettirilmesi gerekmektedir.
2) Taşeronlar (alt
işveren/aracılar) tarafından ikmal edilen işler nedeniyle, esas işveren veya
taşeron tarafından talep edilse dahi, Kurum tarafından asgari işçilik
araştırması yapılmaz. Bilindiği üzere taşeronlar tarafından ihale makamına
yönelik olarak verilmiş bir teminat bulunmamaktadır. Bu nedenle de Sosyal Güvenlik Kurumu Prim Ve İdari Para
Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin
Aranması
3) İnşaat
işlerinin ayrıntısı niteliğinde olan, m2 miktar/bedelleri ruhsatta yer almayan
ve yapım süresi içerisinde sonuçlandırılan çevre düzenlemesi, bahçe duvarı
yapımı gibi işlerin maliyet bedelleri Kurumca yapılacak araştırma sırasında
toplam maliyet bedeline dahil edilmemekte, ancak bu işler nedeniyle
çalıştırılan işçilerin bildirimleri ana dosyadan Kuruma bildirildiğinden
dikkate alınmaktadır. Bu durum araştırma işlemi sırasında asgari işçilik
miktarının yanlış hesaplanmasına neden olmaktadır. Özel bina inşaatlarında bu
hesaplama yanlışlığının giderilebilmesi için iş bitimi sonrasında Sosyal
Güvenlik Denetmenleri aracılığı ile mahallinde bir denetim yaptırılabilir ve
varsa bahse konu eklentiler (m2, cinsi, niteliği) tespit ettirilerek inşaat ana
maliyetinin belirli bir yüzdesi eklenmek suretiyle toplam maliyet bulunarak
araştırma sonuçlandırılabilir. Müfettiş incelemesinde ise işveren deftere tabi
ise defter maliyetinden bu tespit yapılabilir. Deftere tabi olmayan
işverenlerle ilgili olarak ise yerinde görmek suretiyle tespit etmekten başka
bir çözüm (Belediye Fen İşleri Müdürlüğü memurları aracılığı ile tespit
şeklinde) varsa bu yollar denenebilir.
Ayrıca, doğrudan inşaat işlerinde çalıştırılmayan (Örneğin sekreter,
aşçı, ön muhasebe elemanı gibi) sigortalılara ödenen ücretler, asgari işçilik
hesaplamasında değerlendirmeye alınmayarak işyeri dosyasında bırakılacaktır. Bu
nedenle işverenlerden kadro cetveli istenebilir veya talep edilmiş ise bu
maksatla bir değerlendirme yapılacak demektir. Son zamanlarda sistemden girilmeye başlanan meslek kodları aracılığı ile
ulaşılması hedeflenen sonuçlardan bir tanesinin de bu uygulama olacağı açıktır.
III-
SONUÇ:
Gerek Kurum tarafından yapılan araştırma işlemi
sırasında Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenerek tebliğlerle
duyurulan ve gerekse münferit başvurulara istinaden yapılan işe ait özel olarak
belirlenerek bildirilen işçilik oranlarına uyulması yasal bir zorunluluk haline
gelmiştir. Asgari İşçilik Tespit Komisyonları, Koordinatör il müdürlükleri
bünyesinde faaliyet göstermektedir. Komisyon tarafından tespit edilen işçilik
oranlarına, (ister tebliğ ekinde yayınlanmış ve isterse özel olarak belirlenmiş
olsun) maddi hatalar haricinde bir kez itiraz edilebilmektedir. Bu itirazın
kendisine tebliğ edilen prim borcuna itiraz süresi içerisinde ilgili üniteye
yapılması veya iadeli taahhütlü, taahhütlü veya APS yolu ile bir aylık süre içerisinde postaya
verilmiş olması gerekmektedir. Bir ay içerisinde yapılmayan itirazlar dikkate
alınmayacağından hak düşürücü süre olarak kabul edilecektir.
İtiraza ilişkin dilekçe şekle tabi değildir. Bahse
konu itirazın tekrarlanamaması nedeniyle mümkün olduğunca titiz bir inceleme ve
yerinde tespitlerle gönderilmelidir. Aksi taktirde Komisyon tarafından da daha
dikkatli inceleneceğinden olumsuz sonuçlanması da mümkündür.
Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.
Yorumlar
+ Yorum Ekle