SİGORTASIZ ÇALIŞTIRILANLARIN TESPİTİ VE TESCİL İŞLEMLERİ
Sosyal
Güvenlik Müşaviri
Bilindiği üzere, kayıt dışı
istihdamla mücadele konusunda 18/11/2008 tarihli ve 2008-97 sayılı Genelge
gereği 2008 yılından itibaren çalışmalar yapılmaktadır. 5510 sayılı Kanununun 100.
maddesi gereğince, Kurum tarafından kişilerin sosyal güvenliklerinin
sağlanması, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Kanuna göre Kurum alacaklarının
takip ve tahsili ve 5510 sayılı Kanunla Kuruma verilen görevlerin yerine
getirilmesi ile sınırlı olmak kaydıyla, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar,
gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurumları, kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlardan
bilgi ve belge isteme yetkisinin usul ve esaslarını düzenleyen Tebliğ ile Kanunun 8. maddesinin
yedinci fıkrası gereğince bankalar ve kamu idareleri ile diğer kuruluşların,
işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup olmadığını
kontrol etme yükümlülüğü ve bu yükümlülüğe istinaden işlem yaptığı kişilerin
kimlik bilgilerinin Kuruma bildirilmesi ile ilgili usul ve esasları düzenleyen
tebliğ, 28.09.2008 tarih, 27011 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.
Daha
sonra çıkartılmış 2010/47 ve 2011/51 sayılı Genelgeler ile uygulamaya yeni bazı
düzenlemeler getirilmiştir. Ancak tespit işlemleri sonrası resen tesciller ve
belge taleplerinde, konuya, İl Müdürlüklerinin ve hatta Sosyal Güvenlik
Merkezlerinin farklı yorumlar getirerek değişik uygulamalar geliştirdikleri
görülmektedir. Uygulamadaki bu farklılıkların minimize edilmesine katkı sunmak
ve uygulamaya muhatap çevreleri bir nebze olsun aydınlatmak bu makalenin
amacını oluşturmaktadır.
II-TEBLİĞ GÖRE TALEP EDİLEN BELGELER VE
KONTROL SÜREÇLERİ:
A- Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele (KADİM) Servislerinin Kuruluşu ve Görevleri:
01.10.2010 tarih, 27716
sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sosyal Güvenlik Kurumu Taşra Teşkilatı Kuruluş
ve Çalışma Usul ve Esasları
a)
Kayıt dışı istihdamın önlenmesine yönelik olarak, 5510 sayılı Kanunun 8.
maddesinin yedinci fıkrasının uygulanması hakkındaki mevzuat gereği alınan
bilgi ve belgeler ile Sağlık Bakanlığından alınan portör muayene listeleri, Emniyet Genel Müdürlüğü ve
Jandarma Genel Komutanlığından alınan kimlik
bildirme formlarına istinaden;
1)
Banka ve kamu idarelerinden elektronik ortamda alınan bilgi ve belgeler
üzerinden yapılan kontrolden sonra, kayıt dışı olduğu tespit edilenlere ait
bilgi ve belgeleri işlem yapılmak üzere sigortalı tescil ve hizmet servisine
iletilmesine ilişkin işlemleri yürütmek.
2)
5510 sayılı Kanunun 59. maddesine göre kamu idarelerinin denetim elemanlarınca
yapılan tespit sonuçlarının değerlendirilmesine ilişkin işlemleri yürütmek.
B- Sosyal Güvenlik Kurumuna 5510
Sayılı Yasanın 8. maddesinin yedinci fıkrası gereğince bilgi ve belge
vermek durumunda olan Kurumlar ve Kuruluşlar, Şirketler şunlardır:
1) Bankalar,
2) Gençlik
ve Spor Genel Müdürlüğü
3) Milli
Eğitim Bakanlığı,
4)
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
5)
Kültür ve Turizm Bakanlığı
6)
Sağlık Bakanlığı
7)
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı
8) İçişleri Bakanlığı
9) İl Özel İdareleri
10) Valilikler
11) Emniyet İl Müdürlükleri ve İl
Jandarma Komutanlığı
12) Büyükşehir Belediyeleri ve
Belediyeler
13)
Ulaştırma Bakanlığı
14)
Çevre ve Orman
Bakanlığı
15) PTT Genel Müdürlüğü
16) Türkiye
Seyahat Acentaları Birliği (TURSAB)
17) Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlüğü
18) Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar
Kurumu Genel Müdürlüğü
19) Toplu Konut İdaresi Başkanlığı
20) Anadolu Üniversitesi Rektörlüğü
21) Personel servis hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşları
22)
Özerk Spor Federasyonları
23) TTNET Anonim Şirketi
24) Telekomünikasyon Kurumu
25) Noterlikler
26) İnternet sağlayıcıları
27) Türk Telekomünikasyon Anonim
Şirketi
28) Avea İletişim Hizmetleri A.Ş., Turkcell
İletişim Hizmetler A.Ş. ve
Vodafone Telekomünikasyon A.Ş., GSM
Operatörleri
29) Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim
Şirketi (TEDAŞ)
30) Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar
Kurumu Genel Müdürlüğü
C) Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele Servislerine Kontrole Gönderilen
Belgeler:
1. Bankalarca;
gerek bizzat bankaya gidilerek gerekse internet ve telefon bankacılığı aracılığıyla
ilk defa mevduat hesabı açtırılması, tüm kredi taleplerinin sonuçlandırılması,
kredi kartı ve çek karnesi verilmesinde; başvuru sahibinden meslek bilgileri ve çalışılan yerin unvanı ve açık adresi
bilgileri alınarak, elektronik ortamda Hizmet
Sunumu Genel Müdürlüğü Sosyal Sigorta Yazılımları Daire Başkanlığına
bildirilecek, anılan Daire Başkanlığınca, Kurumun tescil kütüklerinden
toplu ve elektronik ortamda sigortalılık kontrolü yapılacak ve bu bilgilerin
elektronik ortamda sosyal güvenlik il müdürlükleri veya sosyal güvenlik merkez
müdürlüklerine bildirilmesi sağlanacak, toplu bir şekilde kontrol edilerek
sigortasız olduğu tespit edilenlerin elektronik ortamda sosyal güvenlik il
müdürlükleri veya sosyal güvenlik merkez müdürlüklerine bildirimi sağlanacaktır.
2. İl/İlçe
Sağlık Müdürlüklerinden gönderilen: portör muayene listeleri, ilk yardım birimi
eğitici eğitimi çalışanları listeleri, sağlık çalışanları listeleri ile Toplum
Sağlığı Merkezleri, Halk Sağlığı Merkezleri, Laboratuar Müdürlükleri tarafından
gönderilen portör muayene listeleri, sağlık çalışanları mesleki bilgiler
formları,
3. Emniyet
Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığından alınan kimlik bildirme
formları,
4. 5510
sayılı Kanunun 59. maddesinin yedinci fıkrası gereğince yayımlanan Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca
Yapılacak Tespitler
D- Belgelerin Kontrol Edilme Süreci:
1) Portör
muayene listeleri, kimlik bildirme formları ve kamu idarelerince gönderilen
mesleki bilgilerden, öncelikle; bilginin alındığı tarih itibarıyla kişilerin
işe giriş bildirgelerinin, aylık prim ve hizmet belgelerinin bildirilip
bildirilmediği konusunda T.C. Kimlik Numaraları bazında sorgulamalar
yapılmaktadır.
2)
Portör muayene
tarihi ile işe giriş tarihi arasında bir
aydan fazla bir süre olması durumunda
gerçek işe başlama tarihinin tespiti için işverenle yazışma yapılması amacıyla
KADİM servislerince işveren servislerine bu durum sigortalı bazında yazılı
olarak bildirilmektedir. Bir aydan fazla bir süre olmaması halinde ise herhangi
bir işlem yapılmamaktadır.
3)
Kimlik bildirme formu 2 (çalışanlara ait) ile işe
başlama tarihi bildirilen sigortalının, tescil sorgulamasında formda
bildirilen işe başlama tarihinden itibaren bir aylık süre içinde sigortalının
tescil kaydının bulunduğunun tespit edilmesi durumunda sigortalı hakkında başka
bir işlem yapılmamakta, bir aylık süreyi geçen durumlarda ise işverenle yazışma
yapılması için konu KADİM servislerince sigortalı bazında yazılı olarak işveren
servislerine aktarılmaktadır.
4) Listede
kayıtlı bir kişinin aynı işverenin farklı işyeri dosyasından kayıtlı olması
durumunda, aynı işverenin birden fazla işyerinden ayrı, ayrı bildirim yapılması
gerektiğinden, durumun araştırılması için Prim Tahakkuk ve Tahsilat
Servislerine yazılması istense de aynı işverene ait farklı işyerlerinde ay
içerisinde çalıştırılan bir sigortalının kaç gün nerede çalıştığına dair kart
basma sisteminden alınmış döküm veya puantaj kaydı olmadığı sürece- tespit
neredeyse imkânsızdır. Kaldı ki Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 11.
maddesi (3) numaralı fıkrasının (ç) bendi bu talimatın çok da maddi bir
yaptırım ile desteklenmediğini göstermektedir. Ay içerisinde 30 gün bildirilmiş
bir sigortalıya ait hizmetlerin aynı işverene ait farklı dosyalara bölünmesi amacıyla yasal süresi dışında verilmiş
iptal/ek bildirgeler nedeniyle de idari para cezası uygulanmaması
gerekmektedir. Hizmet akdi değişmediği sürece ve aynı akit çerçevesinde
işverenin geçici görevlendirme kapsamında (tescilli olmak kaydıyla) işyerleri
arasındaki sirkülasyona Kurumun müdahil olmaması gerekir kanısındayım.
5) Belediye veya il özel
idarelerinden gelen ruhsat sahiplerinin 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin
birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında tescil kaydının bulunup bulunmadığı
öncelikle sorgulanmaktadır. Kendi sigortalılığını sağlamayan kişinin yanında
çalıştırdığı sigortalıları da tescil etmemiş olabileceği düşüncesiyle 4/b tescili olmayan ruhsat sahipleri
için denetim talep edilmektedir.
Ancak ruhsatın gerçek kişi değil de şirkete ait olması durumunda ne yapılacağı 2011/51
sayılı genelgede belirtilmemiştir.
6) Vergi
dairelerinden gelen yoklama fişlerine istinaden yapılan kontroller kişi ismi
varsa bu isimler üzerinden,
sayı belirtilmiş ise çalışan sayısı ile aylık prim ve hizmet belgesinde
bildirilen çalışan sayısı karşılaştırılarak kontrol edilmektedir. Sayının
yoklama fişinde fazla olması durumunda kişi ismi belli olmadığından- ilgili
işyerinin denetimi için konu Sosyal Güvenlik Denetmenliği Servisine intikal
ettirilmekte ve denetim raporuna göre işlem yapılmaktadır.
7)
Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca gönderilen tutanak ve raporlarla tespit
edilen kişiler ve işyerlerinin
tescilsiz olduğu tespit edildikten sonra gereği yapılmak üzere işveren
servislerine intikal ettirilmektedir. 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin
birinci fıkrasının (a) bendine tabi çalışması olduğu anlaşılanlar için, işverenler
servislerince işverenlerden tebligatla sigortalılara ait işe giriş bildirgeleri
ile aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmesi istenmekte, işverenlerce
herhangi bir bildirim yapılmaması halinde, işveren servislerince belgeler
resen düzenlenerek işlemler yürütülmektedir.
E) Yapılan
İnceleme Sonucunda KADİM Servisi Tarafından Prim Tahakkuk ve
Tahsilat
Servislerine Yapılan Aktarımlar:
1)
Kamu denetim elemanlarınca yapılan denetim sonuçları
doğrudan KADİM servislerine iletilmekte, yapılan kontrol sonucunda gereği
yapılmak üzere işveren servislerine konu aktarılmaktadır.
2)
Yapılan sorgulamalarda, portör listesine kayıtlı bir
kişinin aynı işverenin farklı işyeri dosyasından kayıtlı olması durumunda konu
işveren servislerine bildirilmektedir.
3)
Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca tespit edilen
sigortasız çalışanlar, KADİM servislerince, işveren servislerine
bildirilmektedir. İşverenler servisi tarafından tebligat gönderilerek işe
giriş, işyeri veya aylık prim ve hizmet belgeleri talep edilmekte, işverenlerce
herhangi bir belge verilmemesi veya verilen belgelerin yanlış/noksan
olması halinde, belgeler resen
düzenlenerek sigortalı işe giriş bildirgesi sigortalı tescil servislerine tescil
amacıyla aktarılmaktadır.
4)
Kayıt dışı olarak tespit edilen çalışanın Kanunun 4/a
bendi kapsamında olması halinde, işverene tebligat gönderilmesi için tespit
KADİM servislerince işveren servislerine yazı ekinde gönderilmektedir.
F) KADİM Servisi
Tarafından Prim Tahakkuk Ve Tahsilat Servislerine Gönderilen Tutanaklara İstinaden
İşverenlerden Talep Edilen Belgeler:
5510 sayılı Kanunun 86. yedinci fıkrasında, özetle; Kamu kurum ve
kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge ve alınan bilgilerden
çalıştığı anlaşılan sigortalılar için Kuruma verilmesi gereken belgelerin
yapılan tebligata rağmen bir ay içinde verilmemesi veya noksan verilmesi
halinde bu belgelerin Kurumca resen düzenleneceği hususuna yer verilmiştir.
Kanunun 4/a bendi kapsamında olanlar (eski SSKlılar) için işverenler
servislerince tebligat yapılarak bir ay içerisinde;
- İşyeri bildirgesi, sigortalı işe giriş bildirgesi, aylık prim ve hizmet
belgesinin verilmesi istenmekte, bu süre içerisinde belgelerin gönderilmemesi
veya belirtilen döneme uygun düzenlenmemesi halinde resen tescil işlemi yapılmaktadır.
İşveren servisleri tarafından KADİM servisinin yazısına istinaden belgeler
talep edildiğinden, belgelerin 1 aylık süre içerisinde verilmesi halinde dahi,
5510/102. Maddesi gereği indirimsiz idari para cezası tahakkuk ettirilmektedir.
Kanunun 4/b bendi (tarımda kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar da
dahil) kapsamında olanlar için; vergi, meslek odası, ziraat odası,
bulunmadığı yerlerde il/ilçe tarım müdürlüğü veya ticaret sicil memurluğuna
kayıt tarihi esas alınarak KADİM servislerince düzenlenen tutanaklara istinaden
sigortalı tescil servislerince resen tescil yapılmakta ve bildirimi süresinde
yapmayan kuruluşa Kanunun 102. maddesi gereğince idari para cezası
uygulanmaktadır.
G) Tescil İşlemlerine İtiraz:
1.
Tescil işleminden kasıt, kayıt dışı çalıştırıldığı
tespit edilen sigortalıların ve çalışılan işyerinin tescilidir. Tescil için her
durumda işverenden işe giriş ve işyeri bildirgesi Prim Tahakkuk ve Tahsilat
Servislerince 5510 sayılı Yasanın 86. maddesi gereği işverenlerden talep
edilmesi gerekmektedir. Talep edilen işe girişi, işyeri bildirgesinin veya
aylık prim ve hizmet belgesinin yazıda belirtilen 1 aylık süre içerisinde
verilmemesi veya eksik/yanlış verilmesi halinde resen tescil işlemine geçilmektedir.
İtirazlar; öncelikle kanıtlayıcı bilgi ve belge olması halinde Prim Tahakkuk ve
Tahsilat Servislerince değerlendirilmektedir.
2.
İşverenlerin itiraz edebileceği hususlar ve yapılması
gereken işlemler;
a) Portör
muayene listesinde yer alan kişinin işyerinde çalışmaya başlamadığı itirazında
bulunması durumunda portör muayenesi
ilk yapılıyor ise itiraz kabul edilmekte ve resen tescil işlemi
yapılmamaktadır. Periyodik muayenelerde ise bu şekildeki bir itiraz kabul
görmemekte ve sigortalının resen tescilinin yapılması gerekmektedir. Gönderilen
listelerde periyodik veya ilk muayene tarihleri belirtilmediğinden -ay/dönem
belirtilmektedir- resen tescil işlemi yapılırken hangi tarihin baz alınacağı ve
kaç gün üzerinden bildirge talep edileceği konusunda genelgede bir talimat
yoktur. Genel uygulama ise listede belirtilen dönemin başı veya sonu itibariyle
çalışıldığının kabul edilerek 1 günlük ek prim bildirgesi talep edilmesidir.
b) Kimlik
bildirme formları-2de belirtilen, işe giriş tarihinden itibaren 1 aylık süre
içerisinde, örneğin 15.04.2014 tarihinde çalışmaya başladığı belirtilen bir
sigortalının işe giriş bildirgesinin 15.05.2014 tarihine kadar Kuruma verilmesi
halinde, işe giriş tarihi de bu aralıkta olmak kaydıyla herhangi bir işlem
yapılmamaktadır. 1 aydan fazla süreler için önce işverene yazılmakta ve ikna
edici bir cevap alınmamışsa konu denetime gönderilmekte ve denetim raporuma
göre işlem yapılmaktadır.
c) Diğer
Denetim elemanlarından alınan tutanaklarda belirtilen tarihler (en
fazla tespitin yapıldığı tarihten geriye yönelik bir yıllık süreye ilişkin
kısmı, Kurumca yapılacak değerlendirmeden sonra dikkate alınır) dikkate
alınarak tescil işlemleri yapılır.
d) Kamu
Kurum ve Kuruluşlarından (Kamu İdarelerinin Denetim Elemanları hariç) tutanak
şeklinde alınan belgelere istinaden yapılacak işlemler;
e) Tutanak tarihi ile
çalışma tarihi arasında bir aylık dönemden fazla bir süre yoksa tutanakta
belirtilen tarih (Sigortalının çalıştırılmaya başladığını beyan ettiği
tarih) işe giriş tarihi olarak kabul edilecek, işyeri bu tarih
itibariyle Kanun kapsamına alınacak ve ayrıca başka bir işlem yapılmasına gerek
duyulmayacaktır.
f) Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarından alınan belgelere istinaden
yapılan tespitlerde, eğer tespit bir tutanağa dayanıyorsa, tutanağın
düzenlendiği gün itibariyle, puantaj v.s. gibi bir belgeye dayanıyorsa bu
belgenin düzenlendiği süre kadar hizmet verilebilmektedir.
g) Yukarıda belirtilen
durumların hepsinde Kamu Kurumundan alınan belgeye istinaden tescil işlemi
yapılmış olacağından işe giriş bildirgelerinin aylık prim ve hizmet belgesinin
verilmemesi nedeniyle her bir sigortalı
ve her bir ay için ikişer asgari ücret idari para cezası tahakkuku
yapılmaktadır. İşveren tarafından bu belgelerin yazıda belirtilen 1 aylık
sürede düzenlenip verilmesi cezada bir indirime neden olmamaktadır. Bu şekilde
tahakkuk ettirilen idari para cezalarında sadece peşin ödeme indiriminden
yararlanılabilmektedir.
III-DEĞERLENDİRME VE
SONUÇ:
5510 sayılı Kanunla Kuruma verilen görevlerin yerine
getirilmesi ile sınırlı olmak kaydıyla, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar,
gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurumları, kanunla kurulmuş kurum ve
kuruluşlardan, işlem yaptığı kişilerin sigortalılık bakımından tescilli olup
olmadığını kontrol etme yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu yükümlülüklerine
istinaden bahse konu Kurumların işlem
yaptığı kişilere ait kimlik bilgileri Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmekte,
bildirilen bu kişilerle ilgili olarak Kurumun Kayıt Dışı İstihdamla Mücadele
(KADİM) Servisleri tarafından gerekli kontroller yapılarak, saptanan
aykırılıklar ilgili birimlere aktarılmaktadır. Aktarılan hususlarla ilgili
olarak Prim Tahakkuk ve Tahsilat Servislerince işverenlerden gerekli bilgi ve
belgeler veya açıklamaların 1 ay içerisinde verilmesi, aksi halde resen
düzenleneceği ihtar edilmektedir. Bu ihtara rağmen bu belgelerin düzenlenip
Kuruma verilmemesi halinde, söz konusu belgeler Kurum tarafından resen
düzenlenerek işleme alınmaktadır.
Gerek kimlik bildirme formları ve gerekse portör
listelerine istinaden Kamu Kurumlarından alınan belgelere dayalı olarak yapılan
tespitlerde tarh öncesi SGK birimlerince mutlaka işverenle yazışma yapılması
gerektiği, aksi uygulamanın ve doğrudan resen tahakkuk yapılmasının 5510 sayılı
Kanun ve 2011/51 sayılı genelge ruhuna aykırı olduğu unutulmamalıdır.
Polis, maliye yoklama memuru veya herhangi bir Kamu
Kurumu tarafından işverenlere ait işyeri ve işçilerle ilgili bir belge
düzenlendiğinde işyeri, sigortalı işe giriş bildirgesi ve aylık prim ve hizmet
belgelerinin ihmal edilmeden aynı gün
içerisinde düzenlenerek Sosyal Güvenlik Kurumuna elden veya posta ile
gönderilmesi uygulanacak idari para cezalarında ciddi bir farka neden
olmaktadır. Aynı gün içerisinde düzenlenen belgelerin tutanağa istinaden
düzenlenmiş olacağı iddiasının ispatı mümkün olmadığından 5510 sayılı Yasanın
102. maddesinde yer alan ¾ indirim hakkından (yani idari para cezalarının %
75i silinmektedir) yararlanılabileceği unutulmamalıdır.
Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.
Yorumlar
+ Yorum Ekle