19 Haziran 2015

Arızi serbest meslek kazançları

Arızi serbest meslek kazançları

Osman ARIOĞLU

Serbest meslek kazancı; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıyla sağlanan kazançlardır.
Genel prensip Gelir Vergisi Kanunu’nun 18. maddesindeki istisna olarak sayılan kısaca telif kazançları olarak tanımlanan bölümü dışında gerçek usulde vergilendirilmesi gerekmektedir. Bunun istisnası bu kazançların arızi olarak elde edilmesi durumudur. Mevcut Gelir Vergisi Kanunu’na göre arızi kazanç süreklilik arz etmeyen bir yıl içerisinde bir defa gibi elde edilen kazançlardır. 
Üstelik uygulama ve verilen görüşler dikkate alındığında arızilik özelliği aynı mahiyetteki kazancın takip eden yıllarda devam etmesi durumunda dahi ortadan kalkabilmektedir. Bu durum hem serbest meslek hem de ticari kazanç bakımından bu şekilde değerlendirilmektedir. 
Konuya ilişkin yeni Gelir Vergisi Yasa Tasarısı’nda kısmen biraz daha rahatlama sağlayan bir düzenleme bulunuyor. Ama bu yeni düzenleme yasalaşıncaya kadar mevcut uygulama bu. Bir esneme ihtiyacının son derece bariz olduğu açık. Çünkü yılda bir defayı veya takip eden yıllarda elde edildi diye vergi mükellefi konumuna alınmak biraz külfetli bir durum haline gelmektedir. Defter ve belge tutulmaya başlanılmasının yanında hiçbir işlem olmasa dahi her ay KDV beyannamesi ve üç ayda bir geçici vergi beyannamesi verilmesi bu kişiler bakımından ciddi bir külfet oluşturmaktadır.

Belge düzeni
Arızi serbest meslek kazançlarının da gider pusulasıyla belgelendirileceği 221 seri No’lu Gelir Vergisi Kanunu (GVK) Genel Tebliği ile belirlenmiştir. Yani arızi serbest meslek hizmet sağlayan kişi veya kurum bu hizmeti sağlayan serbest meslek erbabına aldığı hizmet karşılığı gider pusulası düzenlemek ve imzalatmak zorundadır.

Stopaj var mı?
GVK 94/2-b maddesine göre serbest meslek kazançlarından stopaj yapılacağını hükme bağlamıştır. Bu konuda yürürlükte olan Bakanlar Kurulu kararında öngörülen stopaj oranı yüzde 2’dir. Maddede stopaj yapılmasında kazancın devamlılığı veya arıziliği konusunda bir ayrıma gidilmemiştir. Aynı maddenin 2-a bendinde sayılan ve kısaca telif kazancı olarak belirlenen kazançlar açısından ise yürürlükteki stopaj oranı yüzde 17’dir.

Beyan sınırı var mı?
Bir takvim yılında elde edilen arızi mesleki kazanç tutarı (2014 yılı için) 21 bin TL’yi aşıyorsa bu kazanç sahiplerinin yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeleri gerekir. Bunun istisnası henüz başlamamış olan meslekî bir faaliyete hiç girişilmemesi karşılığında elde edilen gelirlerdir. Burada tutar sınırı yoktur.
Arızi serbest meslek kazancının tutarı ne olursa olsun gider pusulası ile belgelenmesi gerektiğini yukarıda belirtmiştik. Bahsi geçen 21 bin TL sınırı gider pusulası düzenlenmesi ile alakalı değildir. Sadece üzerinden stopaj yapılan bu kazancın elde eden tarafından yıllık beyanname ile bildirilmesi gerekip gerekmediğine yönelik sınırdır. Elbette burada kastettiğimiz arızi kazançlar 18. maddede sayılan ve istisna olarak belirtilen telif kazançları dışındaki bölümdür.
Bize göre, adı üzerinde arızi olan serbest meslek kazancı için en azından beyan edilmesi için gerekli sınırın tarifenin üçüncü dilimini aşması şartına bağlanması daha doğru olacaktır. Üçüncü gelir diliminin altındaki kazançlar için yüzde 20 stopaj oranı zaten yeterli bir vergilemedir.

Bu yazı 7,783 defa okundu.