Çekte bu tablonun panzehiri 'karekod'

18 Haziran 2019 08:46 tsi
Karşılıksız çek tutarı 5 ayda 8.1 milyardan 14.3 milyar liraya sıçradı. Çare olarak karekodlu çek gösteriliyor.

Çekte bu tablonun panzehiri 'karekod'

DÜNYA 

Karşılıksız çek tutarı 5 ayda 8.1 milyardan 14.3 milyar liraya sıçradı. Çare olarak karekodlu çek gösteriliyor.

Bankalara ibraz edilen çek adedi düşerken, karşılıksız işlemi yapılan çek adedi ve tutarı artıyor. Bankalara ibraz edilen çek adedi ocak-mayıs döneminde 7.3 milyon adede düşerken karşılıksız işlemi yapılan çek adedi yüzde 71 artışla 297 bin 287’ye çıktı. Karşılıksız çek tutarı ise aynı dönemde 8.1 milyar TL’den 14.3 milyar TL’ye sıçradı. Ekonomistlere göre piyasada çek adedindeki azalma ekonomideki yavaşlamanın bir göstergesi olurken iş dünyası ise bunu güven eksikliği ve karşılıksız çeklerdeki artışa bağlıyor.

Çeklerdeki bu tablonun panzehiri ise karekodlu çek. Kredi Kayıt Bürosu Genel Müdürü Kasım Akdeniz, Türkiye’de yılda yaklaşık 100 milyon ticari işlemin çek ile yapıldığına işaret ederek “Karşılıksız çek keşide edenlerin geçmiş çek ödeme performanslarını analiz ettiğimizde yüzde 80’inin son 12 ayda en az 1 tane karşılıksız çeki olduğu görülüyor. Karekodlu Çek Raporu’nun alınması halinde, karşılıksız çek alma riski yüzde 80 oranında azalıyor. Bu rapora erişim ücreti ise yalnızca 60 kuruş. Piyasadaki çeklerin neredeyse tamamı karekodlu çeke dönüştü. Dolayısıyla çekle ticaret yapanların Karekodlu Çek Raporu’nu almalarının önündeki tüm engeller kaldırılmış durumda” dedi.

Kullanım azaldı, sorun arttı

Geçen yılın 5 aylık döneminde 8.9 milyon adet çek bankalara ibraz edilirken bu yılın aynı döneminde 7.3 milyon adet çek ibraz edildi. Karşılıksız işlemi yapılan çek adedi geçen yıl 5 aylık dönemde 173 bin 766 adet olurken bu yıl aynı dönemde yüzde 71 artışla 297 bin 287’ye çıktı. Karşılıksız çeklerdeki artış sadece ‘adet’ bazında değil. Tutar bazında da ciddi bir sıçrama var. 8.1 milyar TL’lik çek karşılıksız çıkarken bu sene bu rakam şimdiden 14.3 milyar TL’ye gelmiş durumda. Karşılıksız işlemi yapılan çeklerin, bankalara ibraz edilen çeklere oranına bakıldığında ise hem geçen yılın toplamı hem ilk 5 aylık oranların bu yıl aşıldığı görülüyor. DÜNYA’nın yaptığı hesaplamaya göre karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalardaki ibraz edilen çeklere oranı 2018 yılı ocak-mayıs döneminde adet bazında yüzde 1.9 olurken bu yılın aynı döneminde yüzde 4.1 oldu. Tutar bazında ise geçen yıl yüzde 2.2 olan oran bu yıl ocak-mayıs döneminde yüzde 3.9 oldu. Tekil kişi (keşideci) sayısı üzerinden hesaplanmış karşılıksız çek oranı ise bu yıl yüzde 8.2. Geçen yılın 5 aylık döneminde yüzde 5.1 olan bu oran yılın tamamında ise yüzde 9.8 düzeyindeydi.

En büyük risk dolandırıcılık

Çek ile yapılan ticari işlemlerde en çok karşılaşılan riskler karşılıksız çek ve dolandırıcılık/sahtecilik riski. Nitekim piyasada çeklerini ödememiş çok sayıda kişinin elinde henüz kullanmadığını ya da keşide edilip piyasada dolaşan çok sayıda çek olduğunu duyuyoruz. Kredi Kayıt Bürosu Genel Müdürü Kasım Akdeniz, Kredi Kayıt Bürosu’nun bu sorunun çözümüne yönelik üretilen çek raporlarını 2013 yılından itibaren reel sektörün kullanımına sunulduğuna işaret ederek, “Çek ile ilgili 2018 yılsonu rakamlarına baktığımızda; 500 binin üzerinde kişinin çek keşide ettiğini, 550 bine yakın kişinin de çek hamili olarak bankalara tahsile çek verdiğini görüyoruz. Bu keşidecilerin keşide ettikleri çek adedi yaklaşık 21 milyon, tutarı da 1 trilyon TL’na yaklaşmış durumda. Bir çekin ortalama 5 kez ciro yoluyla el değiştirdiği varsayıldığında ülkemizde yılda yaklaşık 10 0 milyon ticari işlemin çekler yoluyla yapıldığını görüyoruz” dedi.

Yüzde 80'inin bir çeki karşılıksız

Kasım Akdeniz’in paylaştığı bilgiye göre karşılıksız çek keşide edenlerin geçmiş çek ödeme performansları analiz edildiğinde yüzde 80’inin son 12 ayda en az 1 tane karşılıksız çeki olduğu görülüyor. Dolayısıyla çeki kabul etmeden önce keşidecinin Karekodlu Çek Raporu’nun alınması halinde, geçmişte keşide edilen karşılıksız çekler görüleceği için, karşılıksız çek alma riski yüzde 80 oranında azalıyor. Akdeniz, bu rapora erişim ücretinin ise yalnızca 60 kuruş olduğuna işaret ederek “Piyasada dolaşan çeklerin neredeyse tamamı karekodlu çeke dönüştü. Dolayısıyla çekle ticaret yapanların Karekodlu Çek Raporu’nu almalarının önündeki tüm engeller kaldırılmış durumda. Öte yandan yılda keşide edilen 21 milyon çekin 5 kez ciro yoluyla el değiştirdiği varsayımıyla yıllık 100 ila 100 milyon, aylık 8 milyon civarında alışverişin çek ile yapıldığını tahmin ediyoruz” bilgisini verdi.

Sadece yüzde 3’lük kesim ‘rapor’ alıyor

Bugün itibarıyla üretilen aylık Karekodlu Çek Rapor adedi sadece 200 bin civarında. Kasım Akdeniz, “Bu da bize gösteriyor ki çek ile yapılan alışverişlerin sadece yüzde 3’ünde Karekodlu Çek Raporu alınıyor” dedi.

Vadeli çek, bir kredilendirme ve finansman aracı olması nedeniyle Türkiye’de bir ödeme aracı olarak çok yaygın kullanılıyor. Tüm risklerine rağmen alıcılara finansman sağlaması, satıcıların da satışlarını artırması nedeniyle reel sektör bu sistemden vazgeçmiyor, vazgeçemiyor ancak karşılıksız çek oranlarındaki artış satıcıların vadeli satma motivasyonlarını azaltıyor. Bu da ticaretin ve buna bağlı olarak üretimin hacmini olumsuz etkiliyor.

Kasım Akdeniz, bu noktada, “Risklerin azaltılması ve sistemin daha güvenli hale getirilmesi halinde özellikle KOBİ’ler olmak üzere reel sektörün finansman ihtiyacını karşılamak üzere büyük bir potansiyel taşıyor. Riskleri azaltacak ve güvenliği artıracak sistemin mevzuat ve teknolojik alt yapısı Karekodlu Çek Sistemi ile kuruldu ve iki yıldır sorunsuz çalışıyor” uyarısını yaparak “Bu aşamada tek ihtiyacımız olan şey reel sektörün bu konudaki farkındalığını artırıp sistemin daha yaygın kullanımını sağlamak. Bunu başarabilirsek reel sektörün çek yoluyla birbirini finanse etmesini daha yaygın ve daha derin bir hale getirebiliriz” dedi.

Akdeniz ayrıca basit bir hesapla şu noktaya da dikkat çekti: “İşlem hacminin %25 artırılması demek, reel sektörün 250 milyarlık yeni bir finansman kaynağı yaratması demektir ki bu kısa dönemde ulaşılabilecek bir hedef. Kamu, finans sektörü ve reel sektörün ortak çalışması ile yaratılacak bu tür bir faydanın katma değeri, özellikle içinde bulunduğumuz ekonomik konjonktürde daha yüksek olacaktır.”

Bilgiye anında ulaşmak mümkün hale geldi

Akdeniz, Çek Raporu içerisinde geçmişte düzenlenen çek tutarı, bu çeklerden ne kadarının ödendiği, kaç yıldır çek düzenlendiği, karşılıksız çıkan çekin olup olmadığı bilgisi gibi çek keşidecisinin çek ödeme alışkanlıklarını gösteren pek çok bilginin yer aldığını hatırlattı. Akdeniz şöyle devam etti: “2014 yılında kullanıma sunduğumuz finansal hizmet platformu Findeks.com ile de bu raporlara tamamen dijital ortam aracılığı ile erişimi mümkün hale getirdik. Ancak bu süreçte çeki elinde bulunduranın, çek keşidecisinin çek raporuna erişebilmesi için rapor sahibinin muvafakat vermiş olması gerekiyordu. Yani izin alınmadan rapora erişim sağlanamıyordu. Bu sorunu aşabilmek adına da 2015 yılında Karekodlu Çek Sistemi’ni hayata geçirdik. Karekodlu Çek Raporları, Çek Raporlarında yer alan bilgilerin hemen hepsini içerirken buna ek olarak çek sahteciliklerinin önlenmesine yönelik bilgileri de barındırıyor. Findeks Mobil Uygulaması’na giriş yapıp Karekodlu Çek Raporu adımına geldiğinizde, açılan telefon kamerası aracılığı ile çeklerin üzerindeki karekodu okutarak rapora erişim sağlanabiliyor. Bu aşamadan sonra çekin ait olduğu bankaya anında ulaşarak karekodu okutulan çekin var olan bir çek olup olmadığı, ilgili çekler hakkında kayıp-çalıntı bildirimi olup olmadığı gibi durumlar kontrol edilebiliyor. Böylece çeklerin dolaşımda olup olmadığı kolayca anlaşılıyor. Çek dolaşımda ise ve çekin üzerinde herhangi bir tedbir kararı yoksa Karekodlu Çek Raporu oluşturularak bu raporun detayları görüntülenebilir. Bu raporda çek sahibinin son 5 yıl içinde, zamanında ya da gecikmeli ödediği veya halen ödemediği çeklerin adet ve tutarları, ileri vadeli çekleri, ödediği çeklerin ortalama tutarı ile çek endeksi gibi bilgiler yer alıyor. Belki de en önemlisi çeki elinde bulunduran kişi, keşidecinin muvafakatına gereksinim duymaksızın, Kanun’un verdiği bir hak ile Karekodlu Çek Raporu’na ulaşabiliyor.” 

Bu haber 1,313 defa okundu.