16 Ocak 2009

Kriz döneminde kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği

Kriz döneminde kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği

|Akşam Gazetesi| |15.01.2009|

Küresel ekonomik krizin ülkemizdeki etkileri her geçen gün biraz daha güçlü hissediliyor. Hem iç piyasa hem de dış piyasalardaki daralmaya bağlı olarak talep ve siparişlerdeki azalma; işletmeleri küçülmeye, üretim işletmelerini ise üretimlerini kısmaya itiyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre sanayi üretimi Kasım ayında beklenenin üzerinde düşerek yüzde 13,9 daraldı. Bu daralma, 2001’den buyana yaşanan en büyük düşüş oldu. Küresel mali kriz maalesef teğet geçmiyor…

Reel sektör işçilik maliyetlerinin azaltmak için çeşitli yollar deniyor… İşçilerine birikmiş ücretli izinlerini, daha olmadı ücretsiz izin kullandırıyor… Son çare olarak işçi çıkarmaya gidiyor… Önümüzdeki dönemde işsizliğin daha da artması bekleniyor…

Ekonomik krizlerden en çok mağdur olanlar kuşkusuz hayatını emeği ile kazanan işçi kesimi. Bu nedenle işverenlerin işçi çıkarmayı son çare olarak düşünmeleri sosyal sorumluluğun da bir gereği. Son çareye başvurmadan önce işçiyi işsiz bırakmayacak tüm yolların denenmesi gerekiyor…

Çalışma mevzuatımızda, ekonomik kriz dönemlerinde işverenin işçisini, işçinin de işini kaybetmemesi için geçici de olsa krizin istihdam üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya, mağduriyetleri gidermeye yönelik bazı müesseseler var. Bunlardan biri de kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği…

Ekonomik kriz nedeniyle işyerindeki çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltmak veya işyerindeki faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurmak zorunda kalan işverenler, işçilerinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanmalarını sağlayabilirler. Bu durumda işçilerini en azından üç ay süreyle kaybetmemiş olurlar. Kim bilir, belki de bu süre içinde işler yoluna girmeye başlar…

 

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ NEDİR?

En fazla üç ay süreyle, işyerinde uygulanan çalışma süresinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya en az dört hafta süreyle işyerindeki faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması kısa çalışmayı; kısa çalışma döneminde işçiye yapılan ödeme ise kısa çalışma ödeneğini ifade ediyor.

 

BİLİRİM ZORUNLULUĞU

Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik, 13 Ocak 2009 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı ve aynı gün yürürlüğe girdi.

Yönetmeliğe göre, genel ekonomik kriz nedeniyle işyerinde kısa çalışma yapılmasını talep eden işverenin, Türkiye İş Kurumu’na, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya yazılı bildirimde bulunması ve talebinin Bakanlıkça uygun bulunması gerekiyor.

İşveren bildirimde; işyeri bilgileri ile genel ekonomik krizin işyerine etkilerinin ne olduğunu ve varsa iddiasını kanıtlayıcı somut belgeleri belirtmek zorunda. Ayrıca inceleme sırasında kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgilerin de verilmesi gerekiyor.

Talebin uygun bulunması halinde, kısa çalışmanın başlama ve bitiş tarihleri işverene, işveren tarafından da varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına ve işçilere bildirilir.

 

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDEN KİMLER YARARLANABİLİYOR?

Kısa çalışma ödeneğinden, işverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunmasına bağlı olarak; kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olmak (son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp prim ödemiş ve son 120 gün içinde prim ödeyerek çalışmış olmak) koşuluyla, kısa çalışma ödeneği talebinde bulunan işçiler yararlanabiliyor.

 

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN MİKTARI VE ÖDEME ŞEKLİ

İşyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için verilecek olan kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işçinin son dört aydaki günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Ancak aylık kısa çalışma ödeneği miktarı 16 yaşından büyükler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini aşamıyor.

Kısa çalışma ödeneği her ayın sonunda aylık olarak işçinin kendisine ödeniyor.

Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadar olup, herhalde hak edilen işsizlik ödeneği süresini aşamıyor.

 İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için, 5510 sayılı SS ve GSS Kanunu gereği ödenecek sigorta primi, İşsizlik Sigortası Fonu tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna aktarılacaktır.

 

Borç silme tebliği nihayet… 10 Ocak 2009 tarihli Akşam’da, beş yıldan fazla süreye ilişkin Bağ-Kur prim borcu bulunan sigortalıların bu sürelere ilişkin sigortalılıklarını durdurarak borçlarını sildirmelerine imkan sağlayacak tebliğin sekiz aydır yayımlanmadığını, bu nedenle emekliliği geldiği halde borcunu sildiremeyen sigortalıların emekli olamadıklarını “Borç silme tebliğinden hâlâ ses yok” başlığı ile vermiştik. Sekiz aydır beklenen tebliğ nihayet dünkü (14 Ocak 2009 tarihli) Resmi Gazete’de yayımlandı. Önümüzdeki günlerde ayrı bir yazı konusu yapacağımız Tebliğe göre, 30 Nisan 2008 tarihi itibariyle beş yıldan fazla süreye ilişkin Bağ-Kur prim borcu bulunanlar, 1 Şubat 2009 ile 31 Temmuz 2009 tarihleri arasında borçlarını ödemedikleri takdirde sigortalılıkları durdurulup, borçları silinecek. İsteyen altı aylık süreyi beklemeksizin Kuruma yazılı olarak başvurup sigortalılığının durdurulmasını talep edebilecek. Bunlar hakkında altı aylık sürenin dolması beklenmeksizin işlem yapılacak.

 

UNUTMAYALIM! KDV ve stopaj vergileri bankaya Kurumlar vergisi mükelleflerince yasal süresi içinde beyan edilen; — Katma değer vergisinin (sorumlu sıfatıyla beyan edilenler dahil), — Kurum stopaj vergisinin, — Gelir stopaj vergisinin, 1.1.2009 tarihinden itibaren vergi dairesi veznelerine nakden veya çekle ödenmesi yerine, tahsilata yetkili kılınan bankalara ödenmesi mecburiyeti getirildiğini, söz konusu vergilerin 1.1.2009 tarihinden sonra vergi dairesi veznelerince nakden veya çekle tahsil edilmeyeceğini UNUTMAYALIM.

    

SORULAR VE CEVAPLAR

Kardeşim ne zaman emekli olur?

Kardeşim 1976 doğumlu erkek. Mart 1997 SSK girişli. 17 ayı isteğe bağlı toplam 20 ay SSK prim ödeme günü var. 2000 Ağustos ayından 01.01.2009’a kadar Tarım Bağ-Kur ödendi. Psikiyatriden yüzde seksen iş göremez raporu var. Özürlü statüsünde SSK başlangıcı yapılacak. Ne zaman emekli olabilir?  1.500 TL maaş üzerinde 4 yıl prim ödenmesi halinde bugünkü koşullarda yaklaşık ne kadar maaş alır? Gelirini artırabilmek için ne tavsiye edersiniz? M. K.

Yüzde 80 çalışma gücü kaybı raporuna göre kardeşiniz, (devredilen) SSK’dan emeklilik için yaş koşu aranmaksızın, 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim günü koşullarına tabi. Ayrıca son 3,5 yılda 4/a (SSK) kapsamında 1260 gün prim ödemiş olması gerekiyor. 1260 gün prim ödeme şartını yerine getirdiğinde emekliliğe hak kazanır. Taban aylık üzerinden aylık bağlanacağından, son 3,5 yılda yüksek tutardan prim ödenmesi artış sağlamaz.

 

Doğum yaptığı tarihte çalışmayan kadın borçlanabilir mi?

SSK sigortalılığı tescil edilmiş, ancak doğum yaptığı tarihte çalışmayan kadın, doğum borçlanması yapabilir mi? Yasa ve Tebliğ birbiri ile çelişiyordu. Son durumda uygulama ne oldu? Oya Tayman

Doğum borçlanması ile ilgili Genelge nihayet yayımlandı. Yasada aksine bir hüküm olmamakla birlikte, Tebliğe göre doğum borçlanması için doğum nedeni ile işten ayrılınmış olması ve borçlanma başvuru belgesinin işverence onaylanması gerekiyordu.

Doğum nedeni ile işten ayrılınmış olma koşulu Genelgede de yer alıyor. Buna göre doğum nedeniyle işten ayrılmış olmayan bayan, doğum borçlanması yapamayacak. Ancak Genelgeye göre, işten ayrıldıktan sonra 300 gün (10 ay) içinde doğum yapan kadın, doğum nedeniyle işten ayrılmış kabul edilecek ve doğum borçlanması yapabilecek.

Diğer yandan borçlandırılacak süre, sigortalının işten ayrıldığı tarih, doğum yaptığı tarih ve doğumdan sonra adına prim ödenip ödenmediği hususları göz önünde bulundurularak Kurum tarafından belirlenecek. Bu süreler için ayrıca belge istenmeyecek. Başvuru belgesinde işveren onayı aranmayacak.

Bu yazı 4,057 defa okundu.