YABANCI İŞÇİLERİN ÜÇ AYDAN SONRA SİGORTALI OLMALARI ZORUNLU MU?
Sosyal Güvenlik Müşaviri
I- GİRİŞ :
Bilindiği üzere, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4. ve 6. maddelerine göre kimlerin sigortalı sayılıp, kimlerin sayılmayacağı, yabancı uyruklu işçilerin sigortalılıklarına ilişkin kesin hükümler bulunmasına rağmen, 02.03.2011 tarihinde yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile Yönetmeliğin 10. maddesi değiştirilerek, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiyeye bir iş için gönderilenler, en fazla üç aylık süreden sonra sigortalı olacakları hükmü getirilmiştir.
Yönetmelikte (SSİY) yapılan bu değişiklikten sonra, yabancı işçilerin sigortalılığı ile ilgili olarak değişik görüşler ortaya çıkmış, yapılan farklı yorumlar ve uygulamalar nedeniyle kafalar karışmış ve bu konuda ciddi tereddütler hasıl olmuştur.
5510 sayılı Kanunun 4/c ve 6/e maddelerine ve Ülkemizin taraf olduğu Sosyal Güvenlik Sözleşme hükümlerine aykırı olan bu son değişikliğe göre, yabancı uyruklu işçilerin sigortalılıklarının nasıl olması gerektiği ve bunların ne kadar süreden sonra sigortalı olarak bildirilmesi gerektiği, bu makalemizin konusu olacaktır.
.
II- Yönetmelikle getirilen Üç Aylık Süre Sınırlaması, Kanuna Aykırıdır.
02.03.2011 tarihinde yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile Yönetmeliğinin 10. maddesinin
birinci fıkrasının (d) bendi değiştirilerek,
yabancı bir ülkede kurulu herhangi
bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiyeye bir iş için
gönderilen ve o ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişilerin
sigortalı sayılmayacakları süre belirlenmiş ve bu süre, en fazla üç ay süre ile
sınırlandırılmıştır. Yani, üç
aydan sonra bu durumdaki yabancı işçilerin sigortalı sayılmaları gerektiği
öngörülmektedir.
5510 sayılı Kanunda üç aylık süre sınırlaması olmadığı halde, yönetmeliğin 10/d maddesinde yapılan değişiklik sonrası ikili sosyal güvenlik anlaşması olan ülke vatandaşlarının söz konusu sözleşmede belirlenen süre kadar (Ek 1) 5510 sayılı Kanunu 6. maddesi kapsamında sigortalı sayılmazken, Türkiye ile arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülke vatandaşları ise 3 aylık sürenin bitimini müteakip - kendi ülkesinde sigortalı olsa bile- sigortalı sayılacak ve -ilgili sosyal güvenlik sözleşmelerindeki hükümler gereği- İngiltere'de ikamet edenler ile İsviçre vatandaşı olanlardan istekte bulunanlar hariç, tüm yabacı uyruklular da 5510 sayılı Kanunun 4. maddesi kapsamında sigortalı sayılacak ve 4/a bendine tabi olanlardan işsizlik sigortası primi da kesilecektir. Yapılan bu değişiklik, Türkiye ile arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olan ve kendi ülkesinde sigortalı olduğunu belgeleyenler için geçerli değildir ve bu yönüyle kanuna ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelere aykırıdır. Şöyle ki;
Anayasamızın 90. maddesinde
öngörüldüğü üzere; yürürlüğe konulmuş milletlerarası
sözleşmeler kanun hükmündedir. Bunlar
hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine dahi başvurulamaz.
Anayasa; böylece uluslararası sözleşmenin bir kuralını iç hukuk açısından
"Yasa" gücünde görmüştür.
Gerek 5510
sayılı Kanunun 4. ve 6. maddeleri, gerekse Uluslararası İkili Sözleşmeler ve
gerekse SGK tarafından bu konuya ilişkin olan genelgeler birlikte
değerlendirildiğinde, yabancı uyruklu işçilerin SGKya bildirimleri ile ilgili uygulamanın
şu şekilde olduğu/ olması gerektiği sonucuna varılmaktadır. Şöyle ki:
III- Sosyal Güvenlik
Sözleşmesi İmzalanmış Ülke Uyruğunda Olan
Yabancı İşçilerin Sigortaya
Bildirimleri:
1- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 6. maddesinin (e) bendine göre; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiyeye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiyede kendi nam ve hesabına çalışanlardan, yurtdışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanların sigortalı sayılmayacakları öngörülmüştür.
2- Yine 5510 sayılı Kanunun 4.
maddesinin (c) bendi hükmü gereği, mütekabiliyet esasına dayalı olarak
uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu
kişilerden hizmet akdi ile çalışanların 4/a kapsamında sigortalı olacakları
belirtilmiştir.
3- Diğer taraftan, ülkemizin diğer ülkelerle imzaladığı
ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmelerinde de iki ülke vatandaşlarının
karşılıklı olarak diğer ülkede geçici
görevli ya da geçici görevli olmaksızın çalışmaları halinde hangi ülkenin
sosyal güvenlik mevzuatına tabi olacaklarına ilişkin hükümler bulunmaktadır.
4- Ülkemiz ile
taraf ülkeler arasında imzalanan ikili ya da çok taraflı sosyal güvenlik
sözleşmelerinde yer alan hükümler uyarınca, yabancı uyruklu kişilerin akit
ülkede kurulu bir kuruluş tarafından belirli bir işin icrası amacıyla geçici
olarak Ülkemize gönderilmesi halinde, sigortalının kendi ülkesinde çalışıyormuş gibi iş merkezinin bulunduğu ülkenin
mevzuatına tabi tutulması kuralı getirilerek mükerrer sigortalılık
önlenmiştir.
Geldiği ülkenin sosyal güvenlik
kurumu tarafından, kendi ülkesinin mevzuat hükümlerine göre sosyal
güvenliklerinin sağlandığına ilişkin sözleşmelerle belirlenmiş formülerleri Sosyal
Güvenlik Kuruluna ibraz eden kişiler, ilgili ülke ile aramızda imzalanmış
olan sosyal güvenlik sözleşmesinde öngörülen
süre ve bu süreye ilave edilecek süre kadar sigortalı sayılmayacaklardır.
Geldikleri ülkenin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olarak kendi çalışmalarından
dolayı aylık alanlar dahil geçici görevli olarak Ülkemizde çalışanlar
sigortasız sayıldıkları sürelerin bittiği tarihten itibaren Kanunun 4/a bendi kapsamında sigortalı olacaklardır.
Ancak, ilk
görevlendirme süreleri dolduktan sonra işin uzaması durumunda, geçici
görevin uzatılması talebinin sigortalı veya işverence sözleşmeli ülkenin
sigorta kurumuna iletilmesi ve bu kurumun
talep etmesi halinde, bu talep SGK tarafından sözleşmeler kapsamında değerlendirilerek
geçici görevinin uzatılması talebi uygun bulunan kişiler sözleşmede öngörülen uzatma süresince de Ülkemiz mevzuatından muaf
tutulmaya devam edilecektir.
Ülkemiz ile
yabancı ülkeler arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmelerinde geldikleri
ülkede sosyal sigortaya tabi olduklarını belgeleyenlerin Ülkemizde ne kadar
süre ile sigortalı olmayacakları ekteki tabloda belirtilen süreler dikkate
alınarak belirlenecektir. (Ek: 1)
Buna bir örnek olarak:
Avusturyada sigortalı olarak çalışırken, 1/3/2011-1/3/2013 tarihleri
arasında Türkiyeye geçici görevli olarak gönderilen Avusturya uyruklu kişi 1/3/2013
tarihinden itibaren 7 yıl daha uzatma talebinde bulunduğu ve talebinin uygun
görüldüğü varsayıldığında, Ülkemiz ile Avusturya arasında sosyal güvenlik
sözleşmesine göre uzatma süresinde herhangi bir kısıtlama bulunmadığından bu
kişi uzatılan sürede de Kanun kapsamında
sigortalı sayılmayacaktır.
IV- Sosyal Güvenlik
Sözleşmesi İmzalanmamış Ülke Uyruğunda Olan
Yabancı İşçilerin Sigortaya Bildirimleri:
1- Yönetmeliği
(SSİY) 10. maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi gereğince, 2/3/2011 tarihinden itibaren yabancı bir ülkede kurulu
herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiyeye
bir iş için en fazla üç ay süreyle
gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi çalıştığını ya da
kendi çalışmalarından dolayı aylık aldığını belgeleyen kişiler sigortalı
sayılmayacaklar, ancak, üç aydan
fazla süre için çalışma izni alınan yabancı işçiler, işe başlama
tarihinden sonra geçen üçüncü ayın bitiminden itibaren sigortalı olacaklardır.
2- Geçici
görevli olarak çalıştığı üç aylık sürenin dolduğu tarihten sonra Ülkemizden
ayrılan ya da ayrılmadan yeniden çalışma izni talep edilen yabancı uyruklular
hakkında üç aylık süre şartı
aranmaksızın çalışmaya başladıkları tarihten itibaren sigortalı bildirimleri
yapılacaktır. Ancak, üç aylık çalışma süresini doldurmadan Ülkemizden
ayrılan ya da Ülkemizde bulunduğu halde çalıştığı işinden ayrılan yabancı
uyrukluların yeniden aynı ya da başka bir iş için çalışma izni alarak çalışmaya
başlamaları halinde, ilk çalışma
izinlerinde kullandıkları sürenin üç aya tamamlandığı tarihten sonra sigortalı
sayılacaktır. Diğer bir ifade ile aynı kişi için bir defaya mahsus olmak
üzere fasılalı ya da fasılasız üç aylık istisnai süre verilecektir.
Yabancı uyrukluların geçici
görevli oldukları sürelerinin dolduğu tarihten itibaren sigortalılıklarının
sağlanabilmesi için, çalışma izni aldıkları sigortalılardan yabancı kimlik
numarası olanların işe giriş bildirgeleri elektronik ortamda, yabancı kimlik
numarası olmayanların işe giriş bildirgeleri ise kağıt ortamında işverenleri
tarafından en geç üç aylık sürenin dolduğu tarihe kadar SGKnın ilgili müdürlüğüne
verilmesi gerekmektedir.
V- Herhangi Bir Kuruluş Tarafından Gönderilmeyen Yabancı İşçilerin
Çalışma
İzinleri ve Sigortaya
Bildirimleri:
1- Yabancıların Türkiyede bir
işveren yanında veya kendi nam ve hesabına çalışmaya başlamadan önce, 4817
sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri
2- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından çalışma
izni alınmak kaydıyla çalıştırılan yabancı uyruklu işçiler, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren
isteklerine bakılmaksızın 5510 Sayılı Kanunun 4/a maddesi kapsamında tüm
sigorta kollarına tabi olarak sigortalı sayılacak ve SGKya bildirilecektir.
VI- SONUÇ OLARAK:
Gerek 5510 sayılı Kanunun 4/c
ve 6/e maddeleri, Ülkemizin taraf olduğu
Uluslararası İkili Sözleşme hükümleri ve Sosyal Sigorta İşlemleri
Yönetmeliği birlikte değerlendirildiğinde,
yabancı işçilerin sigortalılık bildirimleri ile geçici görevli olarak
Ülkemize bir iş için gönderilen ve geldikleri ülkede sigortalı olduklarını
belgeleyen yabancı uyruklu işçilerin Ülkemizde ne kadar süreden sonra sigorta kapsamına alınmaları zorunlu olan süreler şöyledir:
1- Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan bir ülke vatandaşı
olan ve geldikleri ülkede sigortalı olduğunu belgeleyen yabancı işçilerin
sigortalı sayılmayacakları süreler, ilgili ülkelerin sözleşmelerinde (ekli listede)
belirlenmiştir. Bu kapsamda olan bir yabancı işçi, kendi ülkesine ait sözleşmede belirtilen süre kadar (örn. Avusturya 24
ay ve alınacak ilave süre) Türkiyede sigortalı
sayılmayacaktır. Bu sürenin bitim tarihinden itibaren sigortalı
sayılacaktır.
2- Ülkemiz ile
sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan bir ülke vatandaşı olan yabancı ülkede sosyal
sigortaya tabi çalıştığını ya da kendi çalışmalarından dolayı aylık aldığını
belgeleyen yabancı uyruklu işçiler, geçici görevlendirildikleri tarihten
itibaren en fazla üç aya kadar sigortalı
sayılmayacaktır. Ancak üç aydan fazla
çalışmaya devam ettikleri taktirde Türkiyede sigortalı sayılacaktır.
3- Yurtdışında kurulu herhangi bir
kuruluş tarafından gönderilmeyen ve Türkiyede bir işveren yanında veya
kendi nam ve hesabına çalışan yabancı
uyruklu işçiler, çalışmaya başladıkları
tarihten itibaren isteklerine bakılmaksızın 5510 sayılı Kanunun 4/a maddesi
kapsamında tüm sigorta kollarına tabi olarak sigortalı sayılacak ve SGKya
bildirilecektir.
Sosyal
Güvenlik Müşaviri
Büklüm Sokak No: 9/4 Kavaklıdere-
ANKARA
Tel: 0312- 4199369 Fax: 0312- 4199371
e-posta:
ahmetagar@ahmetagar.com
Web : www.ahmetagar.com
Sosyal güvenlik sözleşmelerine göre geldikleri ülkede
sosyal sigortaya tabi olduklarını belgeleyenlerin
Ülkemizde ne kadar süre ile sigortalı olmayacaklarına dair tabloda
Ek: 1
SÖZLEŞMELERE GÖRE GEÇİCİ GÖREV UYGULAMALARI |
|||
Sıra |
Sözleşmeli Ülke |
Geçici Görev Süresi
Uzatılabilecek Süre |
|
1 |
İngiltere |
Geçici görevle
bulunduğu sürece kayıtlı olduğu ülke mevzuatı uygulanır. |
|
2 |
F.Almanya |
5 yıl |
3 Yıl |
3 |
Hollanda |
24 ay |
Mutabık kalınan süre kadar |
4 |
Belçika |
24 ay |
Mutabık kalınan süre kadar (Uygulamada 60 ay ile sınırlı) |
5 |
Avusturya |
24 ay |
Mutabık kalınan süre kadar |
6 |
İsviçre |
24 ay |
Mutabık kalınan süre kadar |
7 |
Fransa |
3 yıl |
Mutabık kalınan süre kadar (Uygulamada 6 yıl ile sınırlı) |
8 |
Danimarka |
12 ay |
İşin bitimine kadar (mutabakat
koşuluyla) |
9 |
İsveç |
12 ay |
12 ay |
10 |
Norveç |
12 ay |
Mutabık kalınan süre kadar |
11 |
Libya |
1/9/1985 tarihinden
sonra daimi geçici işçi uygulaması vardır |
|
12 |
K.K.T.C |
24 ay |
Mutabık kalınan süre kadar |
13 |
Makedonya |
24 ay |
60 aya kadar uzatılabilir |
14 |
Azerbaycan |
24 ay |
60 aya kadar uzatılabilir |
15 |
Romanya |
24 ay |
60 aya kadar uzatılabilir |
16 |
Gürcistan |
24 ay |
60 aya kadar uzatılabilir |
17 |
Bosna-Hersek |
24 ay |
60 aya kadar uzatılabilir |
18 |
Kanada |
24 ay |
60 aya kadar uzatılabilir |
19 |
Kebek |
60 ay |
Mutabık kalınan süre kadar |
20 |
Çek Cumhuriyeti |
24 ay |
Mutabık kalınan süre kadar |
Yorumlar
+ Yorum Ekle