İnternet Haber Çalışma Yaşamı
Bünyamin Esen

19 Şubat 2014

Sigortada Deneme Süresi Olur mu?

Sigortada Deneme Süresi Olur mu?

www.internethaber.com

Edirneden okurumuz Emin T. soruyor: Bünyamin bey, bir fabrikada deri tabaklama ustası olarak işe başladım. Dericilikte sekiz yıldır çalışıyorum. Bu işyerime gireli iki ay oldu. Henüz sigortamı yapmadılar. Deneme yapıyoruz diyorlar? Ben de kabul ettim, iş yok, bu işi zor buldum. Bu deneme ne kadar sürer? Beni ne zaman sigortalı yapmaları lazım?

Sayın okurum, okurlarımızdan sıkça soru gelen bir konuyu soruyorsunuz.

İlk elde şunu söyleyelim, kesinlikle iki aydır hukuku ve kanuna aykırı bir şekilde sigortasız çalıştırılıyorsunuz.

İş Kanunu uyarınca var olan deneme süreli iş sözleşmesi hakkı ne yazık ki işverenler tarafından suiistimal ediliyor, kayıtdışı istihdam için bahane olarak kullanılıyor.

İş hukuku ve sosyal güvenlik hukuku yönünden deneme süresi nedir, çalışanların en geç ne zaman sigortalı olması gerekir, haklarınız neler?

Tüm bu soruları okurlarımızı bilgilendirecek şekilde ayrıntılı olarak açıklayalım.

İş Kanunu Uyarınca Deneme Süresi Var

Deneme süresi 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca mevzuatımıza girmiş olan bir düzenleme.

Buna göre iş sözleşmeleri belirli veya belirsiz süreli, başka bir deyişle bir süre için yada süresiz olarak, yapılabiliyor.

Bu sözleşmeler çalışma biçimleri bakımından tam süreli veya kısmî süreli yahut deneme süreli ya da diğer türde oluşturulabiliyor (4857: Md. 9).

İşçi ve işverene anlaşarak yapacakları iş sözleşmesine bir deneme süresi koyabiliyor. Bu süre içerisinde işçinin işyerine alışıp alışamadığı ve yeterliliği gözetleniyor; işçinin de o işverenin yanında çalışmak isteyip istemediğini değerlendirmesi sağlanıyor.

Deneme Süresi En Fazla İki Ay Olabilir

Kanuna göre deneme süresi en fazla iki (2) ay olabilmekte.

Ancak, toplu iş sözleşmesi yapılan yerlerde toplu sözleşme hükümleri arasına konulursa deneme süresi dört (4) aya kadar uzatılabiliyor. Ancak toplu sözleşme hükmü olsa bile dört aydan fazla olması mümkün değil.

Ancak altını çizmek gerekir ki, işçinin deneme süresi içerisinde çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklı, yani ücreti bihakkın verilmek zorunda.

Deneme süresi sonunda işçi çalışmaya devam ederse kıdem tazminatının başlangıcı ilk çalışmaya başladığı günden başlıyor. Yani deneme süresinde işçinin kıdemi de kesinlikle işliyor.

Ayrıca deneme süresi yıllık izin hakkının hak edilip edilmediğinin hesabından da dikkate alınıyor. İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilmek zorunda.

Deneme Süresi Mantıklı Bir Düzenleme

Deneme süresi uygulaması aslında gayet mantıklı ve doğru uygulanırsa yararlı bir düzenleme.

Deneme süresi içerisinde İş Kanunu gereğince ihbar bildirimine ve tazminatına gerek olmadan işten ayrılmak veya işçiyi çıkartmak mümkün.

Yani, deneme süresi içerisinde sen yoluna ben yoluma deyip ayrılmak mümkün

Özü itibariyle deneme süresi hem işverene hem de işçiye yarayan bir düzenleme, zira işçiyi de işvereni de hak sahibi kılıyor.

Düzgün uygulanırsa, iş barışını güçlendiren, iş yaşamında mutsuz evlilikleri daha başlamadan sona erdirerek mutlu çalışan-mutlu işveren eşleşmesini sağlayan bir ilke

Ama dedik ya, düzgün uygulanırsa

Sosyal Güvenlikte Deneme Süresi Yok

Şimdiye kadar anlattığımız hususlar iş hukukunun düzenlemeleri.

Sosyal güvenlik, yani çalışanların sigortalı bildirilmesi ise bambaşka bir hukuk dalına göre yapılıyor: Sosyal güvenlik hukuku.

İşte zurnanın zırt dediği yer de burası!..

Hilenin uygulandığı, çalışanların kandırıldığı yer burası!

İş hukukunda iki aya kadar bir deneme süresi olsa da sosyal güvenlikte deneme süresi diye bir şey yok.

Bir gün hatta bir saat çalışan kişinin bile sigortası o aya ait Aylık Prim ve Hizmet Belgesinde işverence SGKya aynen bildirilmeli.

Dahası sigortalılar en geç çalışmaya başlamadan bir gün önce sigortalı işe giriş bildirgesi ile e-sigorta sistemi üzerinden SGKya bildirilmiş olmalı.

Çalışmaya Başlamadan Sigortalı Olmasınız

Kanuna baktığımızda, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre işverenler yanında çalıştıracağı kişileri çalışmaya başladığı tarihten en geç bir gün önce sigortalı işe giriş bildirgesi ile SGKya bildirmekle yükümlü.

Bunun bir iki istisnası var:

İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün bildirilmeleri gerek.

Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar için çalışmaya başladığı tarihten itibaren bir aylık süre var.

Ayrıca ilk ek işyeri açanlar da; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar bildirge verme hakkına sahip.

Sigortalı bildirimini işverenler yapmak zorunda.

Ancak sigortalıların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, sigortalı olarak çalışmaya başladıklarını SGKya bildirmeleri de gerekiyor.

Gerekiyor gerekmesine de, sigortalının kendini bildirmemesi suç değil, cezası yok ve sigortalı aleyhine delil teşkil etmiyor.

İşverenler Yan Çiziyor, Sigorta Hakkını Çalıyor

Sosyal güvenlik hukuku açısından yasal durum bu olmasına karşın, ne yazık ki, işverenler uygulamada sıkça deneme süresi konusunda yan çiziyor, sigortasız çalıştırma yoluna gidiyor.

İşçiye, sen deneme süresindesin, bitince sigortalı yapacağız, bizi iki kere uğraştırma diyor.

Bu ise tamamen yanlış ve mevzuata aykırı bir uygulama.

Nasıl ki şahsın deneme süresinde olması vergi hukuku yönünden gelir vergisi vermesine engel değilse, sosyal güvenlik hukuku yönünden de prim kesilmesine ve sigortalı olmasına engel değil.

Üstelik sigortalı bildirmek ya da işten ayrılışı bildirmek artık e-bildirge sistemi üzerinden bir dakikalık iş. Yani sigortalı çalıştırmak artık eskisi gibi evrak kalabalığı değil.

İşçinin işe giriş ile ilgili belgeleri getirmemiş olması da işin bahanesi değil. Sağlık raporu, ikametgah, nüfus sureti, diploma, gibi belgeleri getirmemiş olması sosyal sigortasının yapılmayacağı anlamına gelmiyor.

Fiilen çalışmaya başlayan kişi mutlaka ve mutlaka sigortalı olmak zorunda.

Her Ay İçin Yüksek Cezası Var

Peki, bir çalışanı deneme süresinde iki ay boyunca sigortalı yapmamanın işverene cezası ne kadar?

İşe giriş bildirgesini zamanında vermemenin cezası sigortalı başına 1071 TL.

Deneme süresi içerisinde sigortasız çalıştırdığınız müfettiş/denetmen raporuyla tespit edilirse cezası ikiye katlanıyor, 2142 TL oluyor.

Son beş yıl içerisinde bir başka sigortalının daha işe giriş bildirgesinin süresinde verilmediği anlaşılırsa ceza 5355 TL oluyor.

Deneme süresindeki çalışanın Aylık Prim ve Hizmet Belgesinde hizmetin bildirilmemesinden de aylık 214 Lira 20 Kuruş cezası var.

Bu para cezaları her yılbaşında ve 1 Temmuzda asgari ücret oranında artıyor.

İş Kazası Olursa Astarı Yüzünden Pahalıya Gelir

Çalışanların çalışmaya başlamadan önce sigortalı yapılması gerekmesinin bir boyutu da iş kazaları.

Çalışan bir kişinin daha işe girdiği ilk günde, hatta ilk saatte iş kazası geçirmeyeceğini kim iddia edebilir?

Deneme süresi olduğu için sigortalı yapılmayan bir işçinin iş kazası geçirmesi halinde işveren sigortasız çalıştırdığı için otomatikman suçlu oluyor.

İşverene tüm sağlık giderleri, geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri, gelirin bağlandığı tarihteki ilk peşin sermaye tutarı, sorumluluk ve ihmaline bakılmaksızın, rücu ediliyor.

18 yaşında gencecik bir işçinin deneme süresinin ilk gününde iş kazası geçirip ölmesi halinde SGKnın işverenden isteyeceği tutar trilyonları, yeni rakamla milyon liraları geçiyor.

Yani üç beş liralık prim borcundan kurtulayım derken milyonlarca liralık borç yükü altına girme riski var.

Bu yüzden gerek işveren gerekse de muhasebeci ve mali müşavirlere hatırlatalım: Deneme süresi de dahil mutlaka işçileri çalışmaya başlamadan sigortalı yapın, kendinizi kendi elinizle tehlikeye atmayın! Bizden hatırlatması

Çalışanlara da, sigortasız çalıştırılıyorlar ise ALO 170i ücretsiz arayarak şikayet edebileceklerini hatırlatalım. Müfettiş/Denetmen işyerinizde denetim yapacak, sizi ilk çalışmaya başladığınız günden itibaren sigortalı yapacaktır.

Bu yazı 2,610 defa okundu.

Yorumlar

+ Yorum Ekle

kapat

Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.