Döviz borcunun kurla artması kanun gücüyle durdurulabilir

9 Ocak 2014 09:12 tsi

Borçlar Kanunundaki aşırı ifa güçlüğü maddesi, son dönemde hızla yükselen kurun mağduru esnaf, şahıs şirketi ya da tüketici konumundaki döviz borçluları için umut oldu

Döviz borcunun kurla artması kanun gücüyle durdurulabilir

Dünya

Borçlar Kanunundaki aşırı ifa güçlüğü maddesi, son dönemde hızla yükselen kurun mağduru esnaf, şahıs şirketi ya da tüketici konumundaki döviz borçluları için umut oldu

Döviz kurunun son dönemde hızla yükselmesi etkilerini, kimi ürünlerin zamlanması, başta AVMler olmak üzere kimi yerlerde kiraların sabit kura bağlanması gibi çeşitli şekillerde gösterirken döviz borcu olanlara da olumsuz yansıdı. Hukukçular, bu durumdaki borçlulara, Borçlar Kanunundaki aşırı ifa güçlüğünü düzenleyen maddeyi işaret ediyor. Anonim ve limited şirketler değilse de şahıs şirketleri, esnaf ve tüketicilerin bu maddeden yararlanabileceğini belirten hukukçular, bu sayede borcun TLye çevrilebileceğini ya da tutarda indirime gidilebileceğini söylüyor.

Konuyla ilgili bilgi veren AGC Hukuk Bürosu Avukatı Cevat Kazma şöyle dedi:

Aşırı ifa güçlüğü maddesi Borçlar Kanununun 138. maddesiyle düzenlenmiştir. Sözleşmelerin arasında aşırı bir dengesizliğin oluşması durumunda taraflarca bunun öngörülememesi halinde taraflardan biri sözleşmenin uyarlanmasını, aşırı ifa güçlüğüne düştüğünü beyan ederek dava açabilir. Konuyla ilgili olarak 1994 ve 2001 krizlerinde Yargıtayın vermiş olduğu emsal kararlar var. Son dönemde döviz daha da arttı. Bu durumda yeni bir içtihat gelebilir. Çok sayıda mağdur olan insan var. Yargıtayın bir an önce müdahale edip bu sayının artmasının önüne geçmesi gerekir. Şu an mağdur sayısının 50 binkişiye yaklaştığı ifade ediliyor. Ama büyük çoğunluk haklarını bilmiyor. Bilmemelerinin en büyük nedenlerinden bir tanesi 2011 yılında borçlar kanunu değişti. 138. madde yeni geldi. Ondan önce Borçlar Kanununda bununla ilgili bir madde yoktu. Yargıtay Alman Hukukunu kıyasen uyguluyordu. 94 ve 2001 krizlerini buraya dayandırıyordu. Artık bu madde iç hukukumuzu bir parçası oldu.

Esnaf dava açabilir

Aşırı ifa güçlüğü maddesinden kimlerin yararlanabileceğine açıklık getiren Cevat Kazma şu ifadeleri kullandı: Bu arada bu kanun tacirleri kapsamıyor. Anonim şirket ve limited şirketleri dışında bireysel tüketici kredilerinde, şahıs şirketleri ve esnaflar başvurup dava açabilir. Şu an döviz fiyatlarındaki artışın nereye gideceğini kimse bilemiyor daha da artabilir. Borçlulara ben şunu öneriyorum, kredilerini öderlerken mutlaka aşırı ifa güçlüğü haklarını saklı tutsunlar. Ya da bankalara ihtarname çeksinler. Çünkü bunlar dava açmanın şartlarını oluşturuyor.

Kredi ne zaman alınmış, alındığında kur ne kadardı? İyi niyet kuralları çerçevesinde aşırı ifa güçlüğü var mı yok mu? Mahkeme süresince bunlara bakıldığına dikkat çeken Kazma sözlerini şöyle sürdürdü: Şu an belirlenen bir rakam yok. Mahkeme döviz kur farkını ya tamamen kaldırabilir ya da indirime gidebilir. İndirime gitmezse TLye çevirebiliyor. Yargıtayın son operasyonlar nedeniyle döviz kurundaki artışı dikkate alarak mağdur sayısındaki artışın önüne geçebilmesi için yeni açılacak davaların hepsinde emsal bir karar vermesi gerekiyor.

Türkiye içini kapsar

Aşırı ifa güçlüğü maddesinin uygulanabilmesi için bir ayrıma gitmek gerektiğini vurgulayan İstanbul Aydın Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr Erol Ulusoy da şu bilgileri verdi:

Ben Türkiye içinde döviz üzerinden mal alıp satmışsam aşırı ifa güçlüğünden yararlanabilirim. TLnin değer kaybından neden başka bir ülkenin alacaklısı zarar etsin. Örneğin ABDye 100 bin dolarlık bir mal satmışsam alıcıya bunu 50 bin dolar ödemem imkansız. Aşırı ifa güçlüğünden yararlanılması için sektör kar marjı ile bir yüzde kurmanın kaçınılmaz olacağını düşünüyorum. Yüzde 5-10 kar marjıyla çalışan şirketler var. Döviz kurunda yüzde 20-30 artış olursa kuşkusuz ki aşırı ifa güçlüğü doğacaktır. Ekonomik anlamda bir tarafın mahvına neden olacak bir anlaşma olamaz. Ancak şu unutulmamalı hiç kimse talep etmediği bir haktan yararlanamaz. Örneğin ben bir kredi aldım ve 10. taksitten sonra ödeyemez duruma geldim. Daha da ödeyeceğim taksitler var. Ancak ödeyemez duruma geldiğimi belirtirsem aşırı ifa güçlüğü maddesinden yararlanabilirim. Aksi takdirde imkansız.

Okul taksiti için de olur

Ernst&Young Danışmanı Avukat Levent Yaralı da özellikle öngörülemeyen ekonomik ve siyasi krizlere bağlı olarak dövizdeki ani artışların, dövizle borçlanan vatandaşı vurabildiğini belirterek, Değişen koşulları görmezden gelerek karşı tarafa biz anlaştık, ne söz verdiysen onu tut, sözünün eri ol demek, her zaman adil ve dürüstçe bir davranış olmayabiliyor dedi. Dövizle borçlanma sırasında aylık gelirinin üçte birini bu borcu ödemek için ayıracağını planlayan bir kişinin, öngörülemeyen döviz kuru artışı sonrası gelirinin üçte ikisinin borca gidebildiğini, bunun da adil olmadığını anlatan Yaralı, şöyle devam etti:

Bu kişinin başvurabileceği yollar var. Bankadan sözleşme bedelinin indirilmesini talep edebilir. Talebi kabul edilmezse Borçlar Kanununun aşırı ifa güçlüğü maddesine dayanarak mahkemeye sözleşme bedelinin uyarlanması için başvurabilir. Yargıtayın benzer davalarda, kredi TL olarak açılsaydı hangi miktar ve koşullar altında geri ödeneceğinin değerlendirilmesi ve adil bir uyarlama yapılması gerektiğine yönelik kararları da mevcut. Yargıtayın aynı şekilde, dövize bağlı olarak belirlenen borçların, kira bedellerinin ve okul taksitlerinin şartları varsa uyarlanabileceğine yönelik kararları da bulunuyor.

Bununla birlikte dövizdeki her artışın borçluya dava hakkı vermeyeceğini vurgulayan Yaralı, Artış öngörülemeyen bir düzeyde olmalı. Bu düzeyi de mahkeme takdir edecek. Yüzde 10 ya da 20lik bir artış kanaatimce öngörülemeyen bir artış olarak değerlendirilemez dedi.

Aşırı ifa güçlüğü maddesinden nasıl yararlanılır?

Öngörülemeyen bir nedenle döviz kuru aşırı yükselmiş olmalı.

Borçlu, borcunu ifa ederken güçlüğe düştüğünü beyan ederek mahkemeye başvurmalı.

Anonim ve limited şirketler hariç bireysel kredilerde, şahıs şirketleri ve esnaflar başvurup dava açabilir.

Borçlu mutlaka aşırı ifa güçlüğü haklarını saklı tutmalı.

Mahkeme döviz kur farkını kaldırabilir, indirime gidebilir ya da borcu TLye çevirebilir.

Bu haber 1,649 defa okundu.

Yorumlar

+ Yorum Ekle

kapat

Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.