DOLARDA YÜKSELİŞİN TEHLİKELERİ
DÜNYA
Aydın Şahinalp /dunya.com
İngiliz Economist dergisi
bu haftaki sayısında son yılların en büyük tırmanışını kaydeden doların
yükselmesinin dünya ekonomisi üzerindeki tehlikelerine dikkat çekti.
Economist: Borçlular
cezalandırılacak
"Yükselen doların
tehlikeleri" başlıklı yazıda, "doların yükselişi gelişmekte olan
piyasalardaki borçluları cezalandıracak" denildi. İşte yazının devamı:
Lehman Brothers'ın
çöküşünden itibaren üç ay içinde, dünya ekonomisi ufalanmış ve yatırımcılar
kargaşa içinde sığınak aramaya başlamış, dolar diğer yaygın olarak kullanılan
döviz sepeti karşısında yüzde 5 oranında yükselmişti. Son üç ay içinde dolar
yüzde 11 oranında arttı. Geçtiğimiz yıl, yüzde 22 yükseldi. Bu son yıllardaki
en hızlı tırmanış.
HENÜZ KEŞFEDILMEMIŞ
SULARDA DEĞIL
Dolar henüz keşfedilmemiş
sularda değil. Örneğin 2000'li yılların başında bir dolar bir euro değerindeydi.
Onun yükselişi dünyanın daha az canlı bölgölerinde, özellikle Avrupa'da
ihracatçılara yardımcı olacaktır. Ancak bu büyüklükteki bir hamle genellikle
başka birini yakalar, ve bu kez en muhtemel aday gelişmekte olan piyasalarda
bulunmaktadır.
Doların hızlı
güçlenmesindeki temel nedenleri kavramak basit. Avrupa ve Japonya durgunluğa sıkışmış,
Çin ve diğer gelişmekte olan piyasalar yavaşlamışken, ABD ekonomisi nispeten
daha güçlü görünüyor. IMF ABD'nin yüzde 3.6 büyüyeceğini bekliyor. ABD Merkez
Bankası (Fed), varlık alımlarını durdurarak para politikasını sıkılaştırmaya
başladı. Fed geçtiğimiz Çarşamba günü yaptığı açıklamalarda 2006'dan bu yana
ilk kez olası faiz artırımı için yıl sonunu işaret etti. ABD para politikasında
sıkılaştırmaya başlayıp, öteki merkez bankaları gevşemeye giderken yatırımcılar
dolar cinsinden varlıklarda yüksek getiri elde edebilir. İşte bu nedenle
sermaye sel gibi akar ve dolar yukselir.
ABD'LI IHRACATÇIYI VURDU
Doların güclenmesinin
mekaniği basit olabilir ama etkileri öyle değil. Güçlü dolar yurtdışına satış
yapan Amerikalı firmaları vurdu. S&P 500'de yer alan şirketlerin dörtte biri
kazançlarını yabancı para cinsinden kazanıyor. Doların tırmanışı, enflasyonu kısıp,
Fed'in faiz oranlarını yükseltme kararını ne zaman alması gerektiğini bir hayli
zorlaştırıyor.
Bir şok şansı ABD dışında
daha da yüksek. Dünyada, özellikle gelişmekte olan piyasalarda şirketler, dolar
cinsinden borç furyasına girmiş, yerel para birimi borç ile karşılaştırıldığında
daha düşük faiz oranları teklifleri ile baştan çıkmışlardır.
9 TRIYON DOLAR BORCU
İsviçre'nin Basel
kentindeki Uluslararası Ödemeler Bankası verilerine göre, ABD dışında finansal
olmayan borçlular tarafından kullanılan dolar borç stoku ekonomik krizden bu
yana yüzde 50 oranında büyüyerek 9 trilyon dolara çıktı. Bu miktarın yarısı
gelişmekte olan piyasalara ait. Sadece Çin'de, dolar cinsinden krediler, 2008 yılında
yaklaşık 200 milyar dolar iken çığ gibi büyüyerek 1 trilyonı bile aştı.
ÇIFT DARBE ILE YÜZ
YÜZELER
Dolar yükselirken, bu
borç yerel para biriminde hizmet etmesi daha pahalı hale gelir. Fed sıkılaştırmaya
başlayınca dolar borcu üzerindeki faiz oranları -tahvil piyasaları ya da
bankalar arası-birbiri ardına koşulu olarak yükselmeye başlar. Bunun bir sonucu
olarak, dolar cinsinden borçlu olanlar çift darbe riski ile karşı karşıya kalır:
Güçlenen dolar ve borçlanma ile yeniden finansmanda yükselen maliyet. Bu
mutlaka iflas dalgasına delalet etmez ama halihazırda yaraları sargılı ve
ekonomik sorunlarla boğuşan gelişmekte olan ülkelerin büyümelerine bir darbe
anlamına geliyor. Brezilya ve Rusya derin resesyona doğru ilerliyor. Yıllarca
ekonomisinin motoru durumundaki emlak piyasası Çin'de yavaşlıyor. 2014'ün son
çeyreğinde BRIC ülkeleri dışındaki gelişen ülkeler, son beş yılın en düşük
performansıyla global büyümeye en az katkıyı yaptı.
İYIMSERLERIN ÜÇ ARGÜMANI
İyimserlerin birkaç yatıştırıcı
argümanları bulunuyor. İlk olarak, kurumsal borçluların bol dolar gelirlerinin
yanı sıra borç yükümlülükleri var, bu da para uyuşmazlığı bir endişe değildir
anlamına geliyor. Ancak Çin'in şirket borçları dolar cinsinden olup;
şirketlerin kazançlarının sadece yüzde 9'u dolar cinsinden.Eğer dolar cinsinden
kredi kullanan kurumsal şirketler korunmak için kendilerini "hedge"
etmezlerse büyük bir darbe alacaklar.
GÖRÜNÜM IÇ AÇICI DEĞIL
İkinci argüman,
gelişmekte olan piyasa ihracatçılarının düşen para değerinden yararlanacak
olmaları. Ne yazık ki görünüm o kadar da iç açıcı değil . ABD ile ticaret
yapmasalar bile ihracat ettikleri ülkelerin para birimleri de dolar karşısında
değer kaybediyor. Hal böyle olunca güçlenen dolar gelişen ülke ekonomilerinin
ihracatının artmasına sağlamadan aksine açıklarının büyümesine yol açabilir.
TÜRKIYE'NIN FAZLA SILAHI
YOK
Üçüncü argüman ise
gelişmekte olan piyasaların güvence olarak bol döviz rezervine sahip olduğudur.
Bu rezervi de Rusya ve Brezilya'nın yaptığı gibi firmaları desteklemek için
kullanabilirler. Ancak Güney Afrika ve Türkiye'nin daha az silahı bulunmakla
birlikte, büyük kısa vadeli devlet borçları doları yalayıp yutacaktır.
DOLARDAKI DALGALANMA
ENDIŞE VERICI
Gelişmekte olan piyasalar
daha önce de Fed tarafından baskı altında alındı. En son 2013'te 'Taper
tantrum' olarak nitelendirilen tahvil alımlarının azaltılacağı sinyalinin
verilmesi, paranın güvenli limana panik içinde kaçmasına neden oldu. Eğer
sistem bir şekilde bu fırtınayı doğru algılarsa, iyimserlerin deyişiyle bu
süreci sağ atlatır. Ama firmalar "Taper tantrum"dan bu yana dolar
cinsinden borç yüklenmeye devam etti. Ve gelişen piyasalar geçmişe göre daha da
zayıf durumda. Dolardaki dalgalanma zaten boğulma tehlikesindeki dünya için
yeni bir endişe kaynağı.
Değerli okuyucumuz,
Yazdığınız yorumlar editör denetiminden sonra onaylanır ve sitede yayınlanır.
Yorum yazarken aşağıda maddeler halinde belirtilmiş hususları okumuş, anlamış, kabul etmiş sayılırsınız.
· Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında açıkça suç olarak belirtilmiş konular için suçu ya da suçluyu övücü ifadeler kullanılamayağını,
· Kişi ya da kurumlar için eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürücü ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi ya da kurumlara karşı tehdit, saldırı ya da tahkir içerikli ifadeler kullanılamayacağını,
· Kişi veya kurumların telif haklarına konu olan fikir ve/veya sanat eserlerine ait hiçbir içerik yayınlanamayacağını,
· Kişi veya kurumların ticari sırlarının ifşaı edilemeyeceğini,
· Genel ahlaka aykırı söz, ifade ya da yakıştırmaların yapılamayacağını,
· Yasal bir takip durumda, yorum tarih ve saati ile yorumu yazdığım cihaza ait IP numarasının adli makamlara iletileceğini,
· Yorumumdan kaynaklanan her türlü hukuki sorumluluğun tarafıma ait olduğunu,
Bu formu gönderdiğimde kabul ediyorum.
Yorumlar
+ Yorum Ekle