Özel sektör büyüdü ama kamu şirketleri kârlı çıktı

25 Temmuz 2012 10:31 tsi
İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) her yıl üretimden satışlara göre oluşturduğu Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu listesi dün belli oldu.

Özel sektör büyüdü ama kamu şirketleri kârlı çıktı

Zaman

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) her yıl üretimden satışlara göre oluşturduğu Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu listesi dün belli oldu.
 
Listeyi İSO Başkanı Tanıl Küçük açıkladı. 2011 yılına ilişkin verilere göre hazırlanan listenin zirvesinde her yıl olduğu gibi Tüpraş yer aldı. 27,4 milyar liralık üretimden satışıyla zirveye oturan Tüpraş'ı 8,35 milyar lira ile Ford Otomotiv, 7,3 milyar lira ile Oyak-Renault takip etti. En çok kâr eden kuruluş ise 1,8 milyar TL ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) oldu.

Listede 487 özel şirket 13 de ka-mu kuruluşu yer aldı. Kârlılık açısından ise kamu şirketlerinin daha iyi performans gösterdiği görüldü. Özel şirketlerin toplam borç oranı, yüzde 58,5 ile son yedi yılın zirvesine çıktı. Buna karşılık kamuda tam tersi bir görüntü yaşandı. Geçen yıl yüzde 32,9 olan borç oranı yüzde 21,4'e geriledi. Toplamda zarar eden şirket sayısı ise 66'dan 120'ye çıktı.

İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) her yıl üretimden satışlara göre oluşturduğu Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu listesi dün belli oldu. Listeyi İSO Başkanı Tanıl Küçük açıkladı. 2011 yılına ilişkin verilere göre hazırlanan listenin zirvesinde her yıl olduğu gibi Tüpraş yer aldı. 27,4 milyar liralık üretimden satışıyla zirveye oturan Tüpraş'ı 8,35 milyar lira ile Ford Otomotiv, 7,3 milyar lira ile Oyak-Renault, 7 milyar lira ile Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) ve 6,3 milyar lira ile TOFAŞ takip etti. İlk 10'da yer alan diğer şirketler ile sırasıyla 6,2 milyar lira ile Arçelik, 5,2 milyar lira ile Ereğli Demir Çelik, 5 milyar lira ile İskenderun Demir Çelik, 4,8 milyar lira ile İÇDAŞ ve 4,5 milyar lira ile Aygaz oldu.

Türkiye'nin en büyük 100 şirketi arasında 8 kamu şirketi yer aldı. İlk 100'deki kamu şirketleri EÜAŞ, Türkiye Kömür İşletmeleri, Türkiye Şeker Fabrikaları, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Eti Maden İşletmeleri, Çay İşletmeleri, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu ve Soma Elektrik Üretim ve Ticaret AŞ olarak sıralandı. 2011 yılında İSO 500 listesinde yer alan özel şirket sayısı 487, kamu kuruluşu sayısı 13 oldu. Kamu şirketlerinin İSO 500'de üretimden satışları içindeki payı 1982 yılında yüzde 49 iken, bu oran 2011'de yüzde 5,9'a geriledi.

Listeyi oluşturan 500 şirketin üretici fiyatlarla oluşturduğu brüt katma değerin Türkiye GSYH içindeki payı, 2011 yılında 0,3 puan azalarak yüzde 9'a geriledi. 2001 yılında yüzde 8 olan bu oran 2002'de yüzde 10,8 ile zirve yaptıktan sonra 2009'da yüzde 8,6'ya düşmüş, 2010'da ise yüzde 9,3'e yükselmişti.

2011 yılında İSO 500'de yer alan sanayi kuruluşlarında toplam üretimden satışlar cari fiyatlarla yüzde 27, sabit fiyatlarla ise yüzde 13,1 arttı. Üstelik bu artışlar 2010 yılındaki yüzde 21,8 ve yüzde 14,7'lik artışlara kıyasla yükseldi. Özel kuruluşlarda ise 2011'de üretimden satışlar cari fiyatlarla yüzde 29,4, sabit fiyatlarla yüzde 15,2 artış kaydetti.

Satışlardaki artışa karşın 2010 yılında yüzde 7,6 olan satış kârlılık oranı 2011'de yüzde 5,6'ya düştü. Özel şirketlerde ise bu oran 2011'de dönem kâr ve zarar toplamındaki düşüşün de etkisiyle yüzde 5,9'dan yüzde 4,8'a geriledi. Vergi öncesi dönem kâr ve zarar toplamında cari fiyatlarla yüzde 5,5, sabit fiyatlarla yüzde 15,9 küçülme görüldü. Özel kuruluşlarda vergi öncesi dönem kâr ve zarar toplamı cari fiyatlarla yüzde 7,9 artarken, sabit fiyatlarla yüzde 3,9 düştü. Kamu şirketlerinde ise dönem kâr ve zarar toplamı cari fiyatlarla yüzde 40,8, sabit fiyatlarla yüzde 47,3 geriledi.

Kaynak yapısına göre ise 2011 yılında sanayi sektöründeki olumlu gelişmelere karşın kur ve kredi faizlerinde yaşanan artışlar sebebiyle İSO 500'e giren özel kuruluşların kaynak yapısında nispi bir bozulma görüldü. 2010 yılında yüzde 54,4 olan listedeki özel şirketlerin toplam borç oranı 2011'de son 7 yılın en yüksek düzeyi olan yüzde 58,5'e çıkarken, özkaynak payı yüzde 45,6'dan 41,5'e geriledi. Kamuda ise özel şirketlerin aksine 2010'da yüzde 32,9 olan toplam borç oranı 2011'de yüzde 21,4'e düştü, özkaynak payı yüzde 67,1'den 78,6'ya çıktı. Toplam borçlar/özkaynak oranı özel şirketler itibarıyla 2008'de yüzde 119,3, 2009'da yüzde 103,8, 2010'da yüzde 119,2 iken 2011'de bu oran yüzde 140,7'ye çıktı. Borç/özkaynak makasının açılması, kur ve faizlerin artmasıyla kârlılığı olumsuz etkiledi. 2011 yılı sonuçlarına göre şirketlerin özkaynak toplamı yüzde 7,9, özel şirketlerde yüzde 7,2 ve kamu şirketlerinde yüzde 10,4 artış gösterdi.

500 BÜYÜĞÜN 140'I YABANCI ŞİRKET

İSO 500 listesinde 2007'de 143 olan yabancı sermaye paylı şirket sayısı 2008'de 148, 2009'da 153, 2010'da 148 iken 2011 yılında 140 oldu. 2011'de 140 yabancı sermaye paylı kuruluşun İSO 500 üretimden satışları içindeki payı yüzde 31,1, ihracatta yüzde 45,4 ve çalışan sayısında yüzde 31,1 oldu.
2011 yılında İSO 500'de kâr eden kuruluş sayısı 380, zarar eden kuruluş sayısı ise 120 oldu. 2010 yılında kâr eden kuruluş sayısı 434, zarar eden kuruluş sayısı 66 idi. Kâr açıklayan şirket sayısı 2010 yılına göre 54, kriz öncesindeki 2007 yılına göre ise 70 şirket azaldı.

2011 yılında İSO 500'de toplam borçlar yüzde 20,1 artış kaydetti. Bu dönemde özel şirketlerin borçları yüzde 26,6 artarken kamu şirketlerinin borçları yüzde 38,3 düştü. Özel şirketlerdeki borç artışının yüksek olması, kurlardaki yukarı doğru hareket sebebiyle dış borcu olan kuruluşların TL karşılığı borçlarının artmasından kaynaklandı. Net katma değer İSO 500 şirketlerinde cari fiyatlarla yüzde 9,4 artış kaydetti, sabit fiyatlarla ise yüzde 1,8 geriledi. Özel şirketlerdeki net katma değer artışı cari fiyatlarla yüzde 19,1 sabit fiyatlarla yüzde 6,9 olarak gerçekleşti. Brüt katma değer ise cari fiyatlarla yüzde 10,1 artarken, sabit fiyatlarla yüzde 1,2 geriledi. Özel kuruluşlardaki artış ise cari fiyatlarla yüzde 17,8, sabit fiyatlarla yüzde 5,7 oldu.

2011 yılında İSO 500 şirketlerinde çalışanlar 2010 yılına göre yüzde 4,3 arttı. Bu oran özel şirketlerde yüzde 5,1 artarken, kamu şirketlerinde ise yüzde 1,3 azaldı.

2011'de ilk 50 şirket üretimden satışlardan yüzde 49 pay alırken, bu oran ihracatta yüzde 52,2, çalışan sayısında yüzde 29,5 oldu. 2011'de 2010'a göre ihracat hariç diğer göstergelerde ilk 50 şirketin payı geriledi.

En kârlı şirket TPAO

İstanbul Sanayi Odası'nın 44 yıldır hazırladığı Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşları listesinin dün açıklanan son listesinin kâr şampiyonu kamudan geldi. Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu araştırmasına göre 2011 yılında en fazla kâr eden sanayi şirketi 1 milyar 792 milyon lira ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) oldu. TPOA 2010 yılında da kârlılıkta ikinci sırada yer almıştı. TPAO'yu kârlılıkta yine bir kamu kuruluşu olan Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) takip etti ve 2011 yılında 1 milyar 309 milyon lira kâr açıklayarak ikinci oldu. Vergi öncesi dönem kârında ilk iki sırayı açık ara ile TPAO ve EÜAŞ aldı. Üçüncü sırada ise 1 milyar 259 milyon liralık kâr ile Tüpraş yer alırken, dördüncülüğe yine bir kamu şirketi olan Eti Maden İşletmeleri 841 milyon liralık kârıyla ismini yazdırdı. Geçen yılki listede kârlılıkta 12. sırada yer alan Ereğli Demir ve Çelik bu yıl 837 milyon TL ile kâr ile beşinci oldu. Ford Otomotiv 800 milyon lira kâr ile listenin altıncı sırasında yer aldı. Geçen yılki listede 18. sırada yer alan Ülker Bisküvi bu yılki listede 673 milyon liralık kârıyla yedinciliğe yükseldi. Philsa Plilip Morris 627 milyon TL kâr ile dokuzuncu ve Tüprag Metal 548 milyon TL kâr ile onuncu sırada yer aldı. Sekizinci sıradaki şirket ise isminin açıklanmasını istemedi. En fazla kâr eden 10 şirket arasında 3 kamu şirketi yer aldı.

Kur ve faizler malî yapıyı bozdu

İSO Başkanı Tanıl Küçük araştırma sonuçlarını şöyle değerlendirdi: "2011'de sanayi kuruluşlarında üretimden satışlar artarken, katma değer geriledi. Malî yapı bozuldu. Kârlılık ve katma değerin gerilemesinin sebebi kur ve kredi faizlerindeki artış. Türkiye'de borçlanmaya bağlı bir yapı var. Borçlanmaya aşırı bağlılığın sebebi kaynak oluşturmadaki sıkıntılar. Yani kurların ve kredi faizlerinin artışı cari açıktan kaynaklanıyor, kırılganlıktan. Orta gelir tuzağına takılacağız." Gazetecilerin cari açığın bu yıl gerilediğini hatırlatması üzerine Küçük, "Bu sene açık bir miktar kapatıldı, takdir ediyoruz. Cari açıkla mücadele önemli ama büyümeden vazgeçilmemeli. İkisini bir arada yürütmeliyiz." dedi.

Yılın yükseleni Çebitaş, düşeni Park Teknik oldu

2011'de en fazla sıçrama yapan şirket 2010'da 444. sıradayken 289 sıra yükselerek 155. sıraya yerleşen Çebitaş Demir Çelik Endüstrisi AŞ oldu. Çebitaş'ı 248 basamak yükselerek 471. sıradan 223. sıraya çıkan Elita Gıda ve 318. sıradan 78. sıraya yükselen MMK Metalurji izledi. Mercedes Benz ise 15. sıradan 11. sıraya yükseldi. Otokar Otomotiv ile Anadolu Isuzu şirketleri de 48 sıra yükselirken, Otokar 93. sıraya yerleşti. Anadolu Isuzu ise 220. sıraya çıktı. Karsan Otomotiv 109. sıradan 18 basamak atlayarak 91. oldu. Tırsan Treyler 162 sıra yükselerek 172. sıraya, Karakaş Atlantis ise 151 sıra atlayarak 265. sıraya yükseldi. İSO 500 listesine göre 2011'de en fazla düşüş kaydeden şirket ise 264 sıra gerileyerek 98. sıradan 362. sıraya inen Ciner Grup bünyesindeki Park Teknik Elektrik Madencilik şirketi oldu. Park Teknik'i 223 sıra düşerek 485. sıraya gerileyen Yolbulan Metal San. izledi. 146 sıra gerileyen Doğan Gazetecilik AŞ geçen yıl 195. sırada iken bu yıl 341. sıraya geriledi. Feza Gazetecilik A.Ş. geçen yıl listenin 280. sırasında iken bu yıl 326. sırada yer aldı.
Gaziantep 19 firmayla listede

İSO 500 listesine Gaziantep'ten 19, Denizli'den 12, Kayseri'den 12 ve Manisa'dan 9 şirket ismini yazdırdı. Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Mehmet Aslan, "Geçtiğimiz yıl 16 firmamız ilk 500'de yer alırken, bu yıl 3 yeni firmamız daha ilk 500'e girmeyi başardı ve başarılı firma sayımız 19'a yükseldi. Gaziantep olarak istikrarlı büyümeyi sürdürüyoruz." dedi. Denizli Ticaret Odası Başkanı Necdet Özer, bu yılki İSO 500'de yer alan 8 Denizli firmasının metal, bakır işleme, kablo, çimento ve kağıt sanayinde, 2 firmanın gıda ve yem sanayiinde, 2 firmanın da tekstil sanayiinde üretim yaptığını kaydetti. Özer, "İSO 500 sonuçları Denizli sanayisinin çeşitlendiğini gösteriyor." dedi. Kayseri Sanayi Odası Başkanı Mustafa Boydak, "Listede yer alan ve isminin açıklanmasını istemeyen bir üyemizle birlikte bu sene 14 firmamız İSO ilk 500'e girdi." dedi. Boydak, ikinci 500'de daha çok Kayseri firmasının olacağını söyledi.

İhracatın lideri Tüpraş

Üretimden satışlarda 2005 yılından bu yana liderliğini koruyan Tüpraş, dün açıklanan Türkiye'nin en büyük 500 şirketi arasında ihracatın da şampiyonu oldu. 2010 yılında ihracatta ikinci olan Tüpraş 2011 yılındaki 4 milyar 245 milyon dolarlık ihracatıyla dün açıklanan listede ilk sıraya yerleşti. İkinci sırada ise Ford Otomotiv 3 milyar 472 milyon liralık ihracatıyla yer aldı. 2010 yılının ihracat şampiyonu olan Oyak-Renault ise 2011 yılında 3 milyar 213 milyon dolarla üçüncü sıraya geriledi. İhracata göre dördüncü Tofaş, beşinci Arçelik, altıncı Vestel Elektronik, yedinci Toyota Otomotiv, sekizinci OMV Petrol Ofisi, dokuzuncu İçdaş ve onuncu Petkim oldu. 2011 yılında 500 Büyük Sanayi Kuruluşu'nun ihracatı 2010 yılına göre yüzde 17,8 arttı. İhracatta ilk sırada yüzde 25,3'le taşıt araçları sanayii yer aldı.

 

Bu haber 1,578 defa okundu.