Dünyanın en büyük demir cevheri üreticilerinden Vale'nin Brezilya'da yaşadığı baraj faciası ve Avustralya'yı vuran kasırgaların üretimi sekteye uğratmasıyla zaten baskı altında olan demir cevheri piyasasında sıkıntının ABD'nin İran'a yönelik hamlesiyle derinleşmesi bekleniyor. Tahran yönetimi önceki gün 2015'de imzalanan nükleer anlaşma kapsamındaki "bazı taahhütleri" uygulamayı bırakmaya başladığını açıklamış ve özellikle petrol ve uluslararası bankacılık konularında İran'ın çıkarlarını koruyacak adımların atılmaması durumunda "uranyum zenginleştirme çalışmalarına getirilen yüzde 3,67 zenginleştirme sınırını tanımayacaklarını ve Arak Ağır Su Reaktörü nün modernizasyonuna başlayacaklarını" bildirmişti.

Fiyatlar yılbaşından bu yana yüzde 30'dan fazla arttı

Hemen sonrasında ABD, İran'ın ihracatın yüzde 10'unu oluşturan ve petrol dışı en büyük ihracat gelirlerini sağlayan demir, çelik, bakır ve alüminyum sektörlerine yönelik yaptırım kararını açıkladı. Bu gelişme demir cevheri piyasasında arz endişelerini yeniden gündeme getirdi. 2018 yılında İran'ın demir cevheri ihracatı 14 milyon ton olarak gerçekleşerek dünyadaki toplam denizaşırı satışın yüzde 1'ini oluşturmuştu. Yaptırımlarla birlikte piyasadan 14 milyon ton cevherin çıkmasının, yılbaşından bu yana yüzde 30'dan fazla değer kazanarak 94 dolar/ton seviyesine gelen demir cevheri fiyatlarını daha da yükseltmesi bekleniyor. Yaptırımların piyasada arz sıkıntısı yaratabileceğini kaydeden Jefferies analistlerine göre kısa vadede fiyatlar 100 doların üzerine tırmanabilir. Fiyatlar en son Mayıs 2014'te bu seviyeyi görmüştü.

Dünyanın en büyük demir cevheri rezervine sahip 10 ülkeden biri olan İran'a yönelik yaptırımların arz zincirindeki bozulmayı tetkikleyeceği uyarısı yapılıyor. Çin limanlarında demer cevheri stoku azalmaya başlamış durumda. Son bir yılda Çin limanlarındaki stok 26 milyon ton yani yüzde 16 azalmış durumda. İngiltere'de işlem gören Anglo American'ın Brezilya'daki Minas Rio barajındaki yatakları gnişlemte için ruhsat alamaması halinde piyasadaki açığın 20 milyon ton büyüyeceği hesaplanıyor. İran yaptırımlarının yangını körükleyeceği uyarısı yapılıyor.

Madencilik İran ekonomisinin yüzde 6'sını oluşturuyor

Metal ve madencilik İran ekonomisinde büyük bir paya sahip. Arthur D. Little tarafından hazırlanan bir rapora göre madencilik, sanayi metalleri ve metal dışındaki minerallerin ülke GSYH'si içindeki payı yüzde 6'nın üzerinde. Sektörde 620 bin kişi istihdam ediliyor. Ülkenin en büyük 100 şirketinden 20'si bu sökterlerde faaliyet gösteriyor. Bu sektörler ayrıca Tahran Borsası'ndaki şirketlerin toplam piyasa değerinin beşte birinden fazlasını oluşturuyor. Ülkenin kanıtlanmış madenlerinin büyüklüğü 37 milyar ton, parasal büyüklüğü ise 700 milyar dolar. Küresel mineral kaynaklarının yüzde 15'nin üzerinde oturan İran'ın toprakları altın, kömür, devmir cevheri, bakır, kurşun, çinko, krom, tuz, molibden ve nadir elementler açısından çok zengin.

Ticaret savaşı sanayi metallerini ucuzlattı

Sanayi metallerinin fiyatları dünkü işlemlerde ABD-Çin ticaret görüşmeleri öncesi tansiyon yükselirken yatırımcıların riskli varlıklardan uzaklaşması nedeniyle düştü. İki taraf Washington'da iki günlük bir görüşmeye hazırlanırken ABD Başkanı Donald Trump 200 milyarlık Çin mallarına vergileri artıracağını açıklamıştı. Bunun küresel ekonomi üzerindeki olumsuz etki yaratacağı beklentisine paralel olarak bakır fiyatları yaklaşık üç ayın en düşük seviyesine indi. Londra Metal Borsası'nda (LME) üç ay vadeli bakır kontratı 6.111 dolar/ ton ile 15 Şubat'tan beri en düşük seviyesine indi. Analistler, Trump'ın tarife önlemlerinin ticaret savaşını çatışma senaryosuna götürebileceğini belirtiyor. LME'de nikel yüzde 1.5 düşüş yaşayarak 11 bin 755 dolara gerilerken, çinko yüzde 1.1 kayıpla 2.619 dolara, kurşun yüzde 0.8 düşüşle 1.866 dolara, kalay yüzde 0.7 kayıpla 19 bin 275 dolar seviyesine indi.