Döviz borcu yüksek ülkeler alarm veriyor

21 Mayıs 2019 08:13 tsi
Gözler ABD’nin Çin ve İran’la gerilimine çevrildi ama asıl risk yüksek döviz borcu olan ülkelerde...

Döviz borcu yüksek ülkeler alarm veriyor

DÜNYA 

Gözler ABD’nin Çin ve İran’la gerilimine çevrildi ama asıl risk yüksek döviz borcu olan ülkelerde...

Küresel piyasalar bir yandan ABD-Çin ticaret savaşı diğer yandan da ABD’nin İran’a uyguladığı yaptırımların olumsuz etkilerine odaklanmışken, gelişmekte olan ülkelerin finansal istikrarı son aylarda yeniden yatırımcıyı huzursuz etmeye başladı. Bu ülkelerin GSYH’sinin neredeyse yüzde 50’sine ulaşan borçları, özellikle de 5.5 trilyon dolarlık yabancı para birimi cinsinden borç yüküne ilişkin kaygılar doların güçlenmesiyle yeniden su yüzüne çıkıyor. Analistler dolar, euro ve yen gibi büyük ekonomiye sahip ülke paralarının değerlenmeye devam etmesi halinde gelişmekte olan ekonomilerin borç stokunun piyasalarda bir krizi tetikleyebileceği uyarısı yapıyor. Gelişmekte olan ekonomiler yılın ilk çeyreğinde borç hanesine 162 milyar dolar daha yazdırdı, toplam rakam endişe verici büyüklüğe ulaştı.

Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) verilerine göre gelişmekte olan ülkelerin kamu borcunun GSYH’lerine oranı ilk kez yüzde 50’ye yaklaştı. 2008 yılında GSYH’ye oranı yüzde 34 olan kamu borcunun oranı 2018 sonunda yüzde 49.7 düzeyine yükseldi. Şu an gelişen ülkelerin toplam kamu borcu 15 trilyon dolara ulaşmış durumda. Gelişmekte olan ülkelerin içeride ve dışarıda toplam borcunun ise 2008 yılından bu yana üçe katlanarak 52.7 trilyon dolara çıktığı hesaplanıyor. Analistleri burada özellikle endişelendiren iki nokta var; döviz cinsinden borçların büyüklüğü ve gelişmekte olan ülkelerde kredi patlaması sonrasında geri dönmeyen kredilerde (NPL) yaşanan artış.

Türkiye’de döviz borcunun toplam içinde payı %70

Capital Ecnomics’in tahminlerine göre gelişen ülkelerin elindeki döviz borcunun büyüklüğü 2008’den bu yana iki katına çıkarak 5.5 trilyon dolara ulaştı. Piyasalarda borç korkusunun hortlamasına neden olan Arjantin’e bakıldığında döviz borçlarının GSYH’ye oranının 2013 yılındaki yüzde 20 civarından şimdilerde yüzde 65’in üzerine çıktığı görülüyor. Türkiye’de 5 yıl içinde bu oran yüzde 30’dan yüzde 70’e geldi. Türkiye ve Arjantin’in borçlarından kaynaklanın risklerin doğası analistlere göre farklılık gösteriyor. Bunun nedeni ise Türkiye’de döviz cinsinden borcun önemli bir kısmı özel sektörün elindeyken, Arjantin’de borcun büyük bölümünün devlete ait olması.

Körfez’in de dolar borcu tırmanıyor

Körfez İşbirliği Konseyi üyeleri son yıllarda döviz cinsinden borcun en hızlı arttığı ülkeler arasında yer alıyor. Suudi Arabistan, Katar, Umman, Bahreyn, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin 2016 başından bu yana gerçekleştirdiği yabancı para biri cinsinden borçlanma miktarı 144 milyar dolara ulaştı. Bir önceki dört yıl içinde söz konusu ülkelerin döviz cinsinsden borçlanma miktarı sadece 15.2 milyar dolardı.

Capital Economics’in ‘Gelişen Ülkelerin Borç Risklerinin Değişen Yüzü’ başlıklı sraporunda, 1998 yılında Rusya’nın yaşadığı kriz hariç gelişmekte olan ülke borç krizlerinin kökeninde genellikle döviz cinsinden borçların olduğunu hatırlatıyor. Dolar, euro, yen gibi gelişmiş ülke paralarının yüzde 25 değerlenmesi halinde gelişmekte olan ülkelerin yabancı para birimi borç yükünün ne kadar artacağına dair senaryo hazırlanan raporda, en büyük artışın Türkiye ve Arjantin’de yaşanacağı; Şili, Romanya ve Malezya’nın borç pozisyonlarının da kırılgan hale geleceği uyarısı yapılıyor

NPL’LERİN ORANI %5’E TIRMANDI

Bankaların geri dönmeyen kredilerindeki (NPL) artış gelişen ülkelerin sağlığına tehdit oluşturuyor. Son 10 yılda Çin’de ‘zombi şirketlere’ sağlanan fonun ciddi bir kısmının batık haline geleceği tahmin ediliyor. Oxford Economics uzmanlarından Adam Slater gelişen ülkelerde NPL miktarının 2015’den bu yana hızla artarak yüzde 4 seviyesinden yüzde 5’e geldiğine dikkat çekiyor. Özellikle 2018’den bu yana faiz oranlarının yükseldiği gelişen ülkelerde NPL’lerdeki artış akut bir soruna dönüştüğünü belirten uzman, bu ülkelere örnek olarak Türkiye, Arjantin, Pakistan, Filipinler ve Endonezya’yı gösteriyor. NPL oranın zaten yüksek olduğu Hindistan, Ukrayna, Rusya ve Nijerya’da ise faiz artışlarının ve petrol fiyatlarındaki düşüşlerin bu oranları yükseltebileceğini savunuyor.

BORCUN FAİZİ ORTALAMA %6

IIF’nin verilerine göre gelişmekte olan ülkelerin borçları için ödedikleri faizin büyüklüğü piyasalarda endişe yaratıyor. Gelişmiş ülkelerin ödeği faiz ortalama yüzde 1.37 olarak hesaplanıken, gelişmekte olan ülkelerin döviz cinsinden borcu için ödediği faiz ortalama yüzde 5, yerel para biri cinsinden borçlar için yapılan ödemenin faizi ise yüzde 6. Para politikalarının normalleşmesiyle faizlerde yaşanacak artış, borçların ödenmesinde bu ülkelerin sırtına büyük bir yük bindirecek. Çevrilmesi gereken borç stoku döviz cinsi olduğunda karşılaşılan problem daha da artıyor, böyle bir durumda kamu, piyasada döviz miktarının yetersiz olması ya da yatırımcıların döviz cinsi borç verme konusunda isteksiz olmasından dolayı döviz cinsinden borçlanamamaya başlıyor. Bu da yerel paranın değer kaybetmesi baskılarını artıyor. Bu durum uzun süreli olması halinde Merkez Bankası rezervlerini de azaltıyor. 

Bu haber 1,401 defa okundu.