4 Temmuz 2023

Yapay zeka ve düşündürdükleri

Bir mükemmel ödev

Bir yüksek lisans dersi idi. Öğrencilerin yazdığı final ödevlerini okuyordum. Bir öğrencinin mükemmel ödevi çok dikkatimi çekti. Ödevi okumam bitince öğrencinin ismine baktım. Dönem içinde bir de sunum yapmışlardı; oradan aldığı notu merak ettim. Sınıf ortalamasının biraz altında bir notu vardı. “Power point” sunumunu tekrar gözden geçirdim. Evet, not doğru idi. Delikanlının dersteki sunuşunu da hatırladım. Başka bir üniversiteden “Bilgisayar Mühendisliği Bölümü” mezunu idi. Sunumundaki İngilizcesini hatırladım; o kadar iyi değildi. Yazılı sunumu da aynı düzeyde idi. Ama final ödevindeki İngilizce kusursuz idi. Ödev içinden karmaşık, çok özel bir cümle seçtim. Google’a girdim ve bu cümleyi aradım. Bir tek giriş çıktı. O belgeyi açtım. Norveç’teki bir üniversitede yazılmış bir doktora tezi idi.  Delikanlı doktora tezinin giriş bölümünü olduğu gibi kopyalayıp final ödevi (Final paper) olarak vermişti. Öylesine ki, yazı tipini bile değiştirmeye zahmet etmemişti. Referanslar arasında bu tez yoktu. Sınıf geçme notu olarak F verdim. Notuna itiraz edecek mi diye bekledim, etmedi. Yakalandığını anlamıştı.

Mükemmelin de mükemmeli

Teknoloji ilerledikçe bazı işler kolaylaşıyor. Örneğin, yukarda sözünü ettiğim öğrencinin bu işi yapması bundan 50 yıl önce daha zordu. Önce böyle bir tezin var olduğunu öğrenmek için epey çaba harcayacaktı. Sonra belki Norveç’teki kütüphaneye yazacaktı. Birisi o tezin fotokopisini yapacak ve yollayacaktı. Bu işlerin yapılması için delikanlı para da gönderecekti. Ama delikanlı ne yapmıştı? Yumurta kapıya gelince, belki bir gece internete girip ödev yazacağı konuda materyal aramıştı. Bulduğu tezi bilgisayarına indirmiş ve ders için işine yarayacak kısmı kopyalamıştı. Sonra da ödev için gerekli olan başlık, referans vs eklemiş, ödevi ortaya çıkarmıştı. Şimdi işler daha da kolay. Chat-GPT teknolojisi ödevi baştanbaşa bilgisayara yazdırabilir. Üstelik ortaya çıkan ödev, Norveçli’nin doktora tezinden doğrudan kopyalaması gibi de olmaz. Ödevin kendine özgü bir orijinalliği bulunur.

Chat-GPT ve yapay zeka

Yukarda sözünü ettiğim“Chat-GPT nedir ?”diye merak edenler olabilir. Bu sorunun cevabını doğrudan Chat-CPT’den aldığım biçimde veriyorum: “Chat-GPT, OpenAI tarafından geliştirilen bir yapay zeka modelidir. GPT, "Generative Pre-trained Transformer" (Önceden Eğitilmiş Transformer Üreteci) kısaltmasıdır ve büyük miktarda metin verisiyle eğitilerek dil anlama ve üretme yetenekleri kazanır. Chat-GPT, özellikle doğal dil işleme ve sohbet tabanlı uygulamalar için tasarlanmıştır. Kullanıcıların sorularını anlamak ve mantıklı yanıtlar üretmek için eğitilir. Chat-GPT, geniş bir bilgi tabanına ve çeşitli konulara dair genel bir anlayışa sahip olabilir, ancak belirli bir bilgi kesimiyle sınırlıdır. Chat-GPT, çeviri, metin oluşturma, özetleme, soru-cevap eşleştirmesi ve benzeri görevlerde kullanılabilir…”

Yine Chat-GPT kullanarak konuya biraz daha açıklık getirmek istedim. Önce “zeka” dan başladım. “Zeka nedir?” sorusunu Chat-CPT şöyle tanımladı: “Zeka, bir kişinin düşünme, anlama, akıl yürütme, problem çözme ve öğrenme gibi bilişsel yeteneklerini ifade eden bir terimdir. Genellikle bir kişinin zihinsel kapasitesini ve entelektüel yeteneklerini ifade etmek için kullanılır.”

Peki, “Yapay zeka” (Artificial intelligence) nedir? Bunu da Chat-GPT şöyle tanımladı: “Yapay Zeka (YZ), bilgisayar sistemlerinin insan benzeri zekâ işlevlerini gerçekleştirmek için tasarlanan bir disiplindir. Yapay zeka, bilgisayarların verileri analiz etmesi, desenleri tanıması, kararlar vermesi ve sorunları çözmesi için kullanılan bir dizi teknik, algoritma ve yöntemlerin birleşimidir.”

Yapay zekanın kullanma alanları yalnız Chat-GPT ile sınırlı değil, çok çeşitli. Chat-GPT kullanımında bile yararlı kullanım olduğu kadar sakıncalar da ortaya çıkıyor. Örneğin, yazımı yazarken faydalandım. Ama bir öğrenci Chat-GPt’ye ödevini yazdırması ise bir sakınca. Genel olarak yapay zeka teknolojilerin yararları ve sakıncaları şöyle sıralanabilir. Bunlarda da Chat-GPT’den yararlandım. Ama açıklamalar için benim doğal zekamı kullandım.

Yapay zekânın yararları

- Otomasyon: Yapay zekâ yardımı ile bazı iş süreçleri otomatikleştirilebilir. Örneğin, çok tekrarlanan rutin işleri yaparken insanlar sıkılabilir ve hata yapma oranları artar. Eğer tekrarlayan ve rutin görevler otomatikleştirilirse iş süreçlerinde verimlilik sağlanabilir. Böylece zaman ve kaynaklardan tasarruf sağlanır.

- Karar verme ve tahmin: Yapay zekâ algoritmaları geniş veri kümelerini analiz edebilir ve bundan değerli çıkarımlar sağlayabilir. Bu çıkarımlar ışığında daha iyi bilgilenmiş karar vericiler daha sağlıklı ve isabetli kararlar verebilir. İnsanla karşılaştırıldığında yapay zeka, örüntülerin (patterns), eğilimlerin ve ilişkilerin (Correlations) teşhisinde insandan daha iyidir. Bu sayede stratejik planlama ve tahmin işleri yapay zeka yardımı ile daha verimli yapılabilir.

- Kişiselleştirme ve müşteri deneyimi (Personalization and Customer Experience): Her müşteriden elde edilen veriler yapay zeka yardımı ile analiz edilir. Bu analizler sonucu her müşterinin niteliklerine ve tercihlerine göre onlara ürün, hizmet ve tavsiyeler sunulur. Bu da müşterinin doyumunu ve bağlılığını artırır.

- Güvenlik ve savunma: Yapay zekâ teknolojileri, güvenlik alanında tehditleri tespit etmek, siber saldırıları önlemek ve terör saldırılarını engellemek gibi görevlerde kullanılabilir. Bu, toplumun daha güvenli olmasına yardımcı olur.

- Buluşlar: Yapay zekâ ile çok geniş veri setleri çok hızlı biçimde analiz edilebildiğinden bilimsel buluşlar hızlanır. Örneğin, ilaç yapımında, iklim modellerinde, gen bilimindeki buluşlarla yeni dönüm noktaları gündeme gelebilir.

- Eğitim ve öğrenme: Yapay zekâ, öğrencilere özelleştirilmiş eğitim sağlayabilir, eğitim materyallerini sunabilir ve öğrenme süreçlerini takip edebilir. Bu, daha etkili ve kişiselleştirilmiş bir eğitim deneyimi sunabilir.

- Tıp ve sağlık hizmetleri: Yapay zekâ, teşhislerin konulması, tedavi planlarının geliştirilmesi ve hastalıkların izlenmesi gibi birçok alanda tıp dünyasına yardımcı olabilir. Bu, daha iyi sağlık hizmetleri sunulmasına ve hastaların hayatlarının kurtarılmasına katkıda bulunabilir.

Yapay zekâ kullanımının bazı potansiyel sakıncaları

- Etiğe aykırı kullanım: Yapay zekâ, tıpkı doğal zekâ gibi kötüye de kullanılabilir. Örneğin, özel yaşamın istismar edilmesi, önyargılı kararlar alınması veya insan haklarına zarar verilmesi, ya da tezlerin ödevlerin yapay zekâya yazdırılması gibi durumlar söz konusu olabilir.

- İşsizlik yaratma: Bundan önceki makineleşme ya da otomasyon aşamalarında kas gücü ile yapılan işler ortadan kalkmıştı. Şimdi yapay zekâ teknolojileri ile kas gücünün yanında zeka ile yapılan bazı işler de ortadan kalkacak gibi görünmektedir.

- Veri güvenliği riski: Yapay zekâ geniş tabanlı bir veri setine erişebildiği için bu verilerin güvenliği ve gizliliğini tehlikeye atabilir. Kötü niyetliler bu verileri kötü amaçla kullanabilirler.

- Yüksek maliyet: Her güzelin bir kusuru olabileceği gibi, yapay zekâ kullanımı için öndeki en büyük engellerden birisi maliyet olacaktır. İlk kurulumun ve bunu sürdürebilmenin, güncellemenin yüksek maliyetleri vardır. Tabi ki, bir de bunları yapacak yetişmiş insan gücü.

- Bağımlılık: İnsanlar yapay zekâ teknolojilerine aşırı bağımlı hale gelebilirler. Örneğin, şu an cep telefonlarında tanık olduğumuz bağımlılık durumu, diğer yapay zekâ ürünlerinde de görülebilir…

Bu, insanların sosyal etkileşimlerini azaltabilir, becerilerini yitirmelerine neden olabilir.          

Sonuç

Yapay zekâ şu an cep telefonları ve sosyal medya ile yaşamımıza iyice girmiş durumdadır. Genel gidişata bakıldığında bu girişin daha da yaygın olacağını görmekteyiz. Önemli olan bu teknolojiyi bilinçli biçimde zekice kullanabilmektir. Bunda da yine konu beşeri sermayeye dayanmaktadır. Eğer eğitim sistemimizi düzeltemezsek, bilim ve teknoloji odaklı yapamazsak başka ülkelerin zeki insanlarının yarattığı yapay zekâ teknolojilerinin mahkûmu oluruz. Çünkü yapay zekâyı da kullanmak için eğitilmiş doğal zekâ gerekir.

Bu yazı 211 defa okundu.