DÜNYA-Kamil Kalyon - YMM/ Turkcell İletişim Hizmetleri AŞ Grup Raporlama ve Vergi Yönetimi Direktörü

Ülkemiz, COVID-19 salgını (Pandemi) sürecinde sağlık alanındaki değerli ve özverili mücadelenin yanında virüsün olumsuz ekonomik etkilerini hafifletmek adına da birçok önemli adım attı. Sürecin etkilerini birden fazla alanda dikkate alıp detay analizlerle irdelemek gerekir, ancak bu yazımızda sıcak gündemlerden biri olan pandeminin bir sonucu olan evden/uzaktan çalışmanın Ar- Ge teşvikleriyle olan etkileşimine dikkat çekmek istedik.

Dünya örneklerine kıyasla ülkemizin Ar-Ge teşvikleri açısından çok zengin olduğunu belirtmekte fayda var. Kurumlar vergisi Ar-Ge indirimi ve patent kazanç istisnasının yanında birçok ülkenin teşvik programında yer almayan personel gelir vergisi istisnası/desteği, SGK desteği ve damga vergisi istisnası gibi çeşitli teşvikler müteşebbislere sağlanıyor.

Ülkemiz Ar-Ge teşvik uygulamaları kapsamında vergi indirim, istisna ve diğer destek hesaplamalarında personelin fiilen bu faaliyetler için tanımlanmış iş yerlerinde geçirdiği süreler dikkate alınıyor ve bakanlıkça belirlenen zorunlu durumlar haricinde bu spesifik alanlar dışında geçirilen süreler kapsama alınmıyor.

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de birçok şirket pandemi sürecinde uzaktan/ evden çalışma uygulamasına başladı. Operasyonların büyük kısmı iş yeri dışından ve uzaktan erişim yöntemleriyle gerçekleştirildi. Bu durum bir keyfiyet değil kişi ve toplum sağlığının korunması adına alınması zorunlu bir tedbirdi.

İlgili mevzuat hükümleri (5746 Sayılı Kanun) uyarınca Ar-Ge teşviki kapsamı dışında olan iş yeri harici (uzaktan) çalışmaların bu süreçte nasıl ele alınacağı konusu ilk günlerde merak konusu olmuştu. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yapmış olduğu hızlı düzenlemelerle Ar-Ge personelinin nisan ve mayıs aylarında %100, haziran ve temmuz aylarında %50, ağustos ve eylül aylarında ise %40 oranındaki iş yeri dışından çalışmalarını teşvik kapsamına aldı.

Sonuç olarak, Haziran 2020 ve sonrası aylarda evden çalışmaya devam eden Ar-Ge merkezlerinin personel teşviklerinde bazı kayıplar yaşandı. Şöyle ki; bu aylarda iş yeri dışında yapılan çalışmaların kısmi olarak teşvik kapsamına alınması sebebiyle personel teşvikine tabi ücret giderleri azaldığından kurumlar vergisi indirimleri düşük gerçekleşti. Ar-Ge ve tasarım merkezlerinin birçoğu, uygulanan sağlık tedbirleri kapsamında ek yatırımlar yaparak hayata geçirdikleri evden çalışma kararları sebebiyle ilave maliyetlerle karşılaştılar. Bu sebeple, pandemi süresince uzaktan yapılan faaliyetlerin nisan ve mayıs aylarında olduğu gibi %100 teşvik kapsamında olması bu merkezlerin faaliyetlerine önemli bir destek olacaktır.

Bundan sonra ne olmalı?

COVID-19 salgını ile birçok şirket evden çalışma uygulamasını deneyimlemiş oldu. Ar-Ge faaliyetleri ile iştigal eden birçok dünya devi dijital teknoloji şirketi evden çalışma sürelerini 2021 yılı ortalarına kadar uzattı. Kaldı ki; birçok global firma, pandemi öncesinde de çalışma koşullarını Y ve Z kuşağı çalışanlarının beklentilerine ve isteklerine göre dizayn etmiş ve bu alanda çalışan personellerine esnek çalışma modelleri sağlamışlardı. Ülkemizin de atacağı olumlu adımlarla bu rüzgârı yakalayabileceğini düşünüyorum.

Nitekim Bakanlık, pandemi sonrasında Ar-Ge personelinin evden çalışmasına da teşvik sağlanması hususunda hızlı davranarak konuyu TBMM’nin gündemine taşıdı. Bu aşamada, ülkemizin bu alandaki gücünün arttırılması adına Ar-Ge merkezi personelinin uzaktan yaptıkları çalışmalara yüksek oranlarda teşvik sağlanması yönündeki düzenlemelerin hayata geçmesinin önem arz ettiğini düşünüyorum.

Teknoloji ve Ar-Ge konusundaki gelişmenin, turnikelerle girilen, sıkı şekil şartları ile sınırlanmış ortamlardan ziyade, daha esnek ve modern çalışma modellerinin uygulandığı ortamlarda sağlandığı günümüz şartlarının yadsınamaz bir gerçeğidir. Teknoloji gelişiminde girdiden çok çıktının ve oluşturulan katma değerin ne olduğunun ölçüldüğü bir teşvik sisteminin uygulamaya alınmasıyla pandemi krizinden elde ettiğimiz tecrübeleri önemli bir avantaja çevirebilir, ülkemizin uluslararası arenadaki rekabet gücünü bu yolla artırabiliriz.