Harika bir sosyal kalkınma projesi

17 Nisan 2012 10:20 tsi
Bugün size harika bir sosyal kalkınma projesinden bahsetmek İstiyorum.

Harika bir sosyal kalkınma projesi

Sabah

Bugün size harika bir sosyal kalkınma projesinden bahsetmek İstiyorum. İsmi Çöp(m)adam. Çöp(m)adam hayatları boyunca düzenli gelire sahip olmamış kadınlara fırsat yaratmak amacıyla oluşturulmuş bir proje. Hammaddeler, iplik ve fermuar dışında, çöpe atılan ve hiçbir zaman kullanılmayan malzemelerden seçilmiş. Hammaddenin çoğu daha önceden kullanılmış, ancak temizlenmiş ve sterilize edilmiş malzemelerden oluşmakta. Ve emek verenlerinden ellerinden yaratıcı ve çok şık ürünler çıkmakta. Projenin kurucu ortakları Tara Hopkins ve Melih Özsöz. Melih Özsöz ile projelerini konuştuk.

Proje nasıl başladı?

Sabancı Üniversitesi'nde 10 yıl boyunca Toplumsal Duyarlılık Projeleri Programını yönettikten sonra, artık farklı bir şeyler yapma zamanının geldiğini hissettim. Özellikle yoksulluk konusunda, daha fazla etkiye sahip olabilecek ama küçük boyutta bir girişimde bulunmak istedim. Burada amaç özellikle kadınların güçlenmesini sağlarken, insanların çevre ve çevre sorunlarına daha duyarlı olabilmeleriydi. Ayrıca mevcut kalkınma projelerine alternatif olabilecek bir iş yapma hevesim vardı. Aynı zamanda çok da yorulmuştum: sistem ile mücadele etmekten, insanların sivil topluma katılımlarını sağlamaya ikna etmeye çalışmaktan. Aslında bireyler için sivil toplum hareketi içerisinde yer almak demokratik bir süreç. Dolayısıyla sistem ile mücadele etmek yerine, sistem içerisinde kalıp, onun koşullarında çalışmaya karar verdim. Bunu yaparken de tüketime farklı bir perspektiften yaklaştım.

Her zaman yerel beceri ve yeteneklere ilgi duymuşumdur. Türkiye'de de kadınların yetenek ve becerileri beni her zaman hayran bırakmıştır. Türkiye hızla değişirken, yerelde kültürel öğelerin hızla tükendiğine şahit oldum ve buna çok üzüldüm. Çünkü bu ülkeyi diğer ülkelerden farklı kılan şey de bu kültürel özellikleri. Yerelde özellikle "el emeği göz nuru" işlerin kaybolmasına izin veremezdim. Ama bunu da farklı ve yenilikçi bir model ile birleştirmem lazımdı.

İsmi nereden geliyor

Çöp(m)adam, aslında çöpadam ve çöp kelimeleri ile yapılan bir kelime oyunu. Kullandığımız ana hammadde atık malzeme olduğu için, ne kadar kulağa hoş gelmese de 'çöp' projenin bir numaralı bileşeni. Hayatı boyunca düzenli gelire sahip olmamış kadınlara fırsat yarattığı için de, 'madam' diğer bileşen.

Şu ana kadar kaç kişi istihdam edildi?

Çöp(m)adam projesi kapsamında, bugüne kadar 500'den fazla kadınla işbirliği yaptık ve onlara düzenli gelir kazanmaları için fırsat sunduk. İlk atölye Ayvalık'ta kuruldu. Ardından KA-MER işbirliği ile Diyarbakır'da; KEDV işbirliği ile de İstanbul'da bir atölye açtık. Şu anda Ayvalık ve Diyarbakır atölyeleri faaliyette ve halihazırda Ayvalık'ta 60; Diyarbakır'da 10 kadınla çalışıyoruz.

Projede kimlerle partnerlik yapılıyor?

Projenin Ana Sponsorları Unilever Türkiye ve Sabancı Üniversitesi. Unilever Türkiye, projeye kullanmadığı ambalaj malzemeleri ile katkıda bulunuyor. Bu ambalaj malzemeleri paket değişikliği, hatalı basım veya çeşitli nedenler ile atıl olmuş atık maddeler. Unilever Türkiye ayrıca, Ünite İletişim aracılığıyla projeye PR desteği sağlıyor. Sabancı Üniversitesi ise projenin bir diğer ortağı. PR desteğinin yanı sıra, üniversite bünyesinde atık malzemelerin toplanması konusunda bize yardımcı oluyor. Özellikle son dönemde üretilen billboard kumaşından yapılmış çanta ve aksesuarların hammaddesinin büyük bölümü Sabancı Üniversitesi'nden geliyor.

Unilever Türkiye ve Sabancı Üniversitesi haricinde, YünSA tarafından gönderilen atık kumaşları da değerlendiriyoruz. Primoteks tarafından sağlanan endüstriyel keçe ile de çalışmalar yapıyoruz.

Ürünler nerelerde satılıyor?

çöp(m)adam ürünlerini İstanbul'da Karınca (İstanbul: Kanyon AVM, Tünel, Capacity AVM; Ankara: Armada AVM; İzmir), Park Bravo mağazalarından temin etmek mümkün. Ayrıca özellikle Beyoğlu çevresinde bazı butikler ile çalışıyoruz: Butik Buka, En-Art, Irma Butik gibi. Dönemsel kampanyalar ile de sanal alışveriş platformlarında çöp(m)adam sürekli yer alıyor (Trendyol, Limango, Bonvagon, Lidyana, Daybuyday gibi). Online alışveriş tutkunları için ise, Morhipo.com ve pandadukkan.com internet sitelerinde, çöp(m)adam sürekli olarak satılmakta.

Ayrıca www.copmadam.com'da çöp(m)adam projesi kapsamında üretilen tüm ürünlere ulaşmak ve sipariş vermek mümkün. (Koleksiyonun tamamı için: copmadam.jalbum.net).

Şu ana kadar ne kadar kazanç elde edildi?

çöp(m)adam bir sosyal girişim. Maalesef sosyal girişimler, Türkiye için halen çok uzak bir kavram. Başta İngiltere ve Almanya olmak üzere, Avrupa'da sosyal girişimlere bakıldığında, bu tür şirketlerin bir yanda topluma sosyal katkı sağlarken (istihdam, çevre, dezavantajlı gruplar gibi), ciddi karlar elde ettiğini görüyoruz. Ancak şu da bir gerçek ki, bu ülkelerde sosyal girişimlerin gelişmesine yardımcı olacak ciddi hukuki düzenlemeler ve teşvikler söz konusu. Türkiye için ise, böyle bir durumdan bahsetmek söz konusu değil. çöp(m)adam, Ağustos 2008 tarihinde kurulmuş bir ticari şirket. Ticari bir şirket olduğu için, kar elde etmesi bekleniyor; ancak her yıl gelirler ile giderler eşit oranda gerçekleşiyor. O yüzden bu şirketin ortakları olarak, herhangi bir maddi gelir elde etmiyoruz.

Ancak bugüne kadar ambalaj malzemesinden üretilen çanta ve aksesuarlara bakıldığında, çeşitli ebatlarda 8000'den fazla ürün üretildi; bunlardan 7000'den fazlası satıldı. Ayvalık'ta atölyelerimizde çalışan kadınların kazançları aylık 30TL ile 1.500 TL arasında değişiyor. Bu aylık kazanç, kadınların performansları ve gelen talep ile doğru orantılı olarak değişmekte.

Projenin sorumluluğu kaç kişide?

Çöp(m)adam Ağustos 2008 tarihinde Tara Hopkins ve Melih Özsöz tarafından kuruldu. Biz 14 yıldır birbirimizi tanıyoruz. İlk olarak Sabancı Üniversite'sinde tanıştık. Tara, Sabancı Üniversitesi'nde 10 yıldan fazla Toplumsal Duyarlılık Projeleri'nin koordinatörlüğünü yaptı. Ben de Tara'nın öğrencisiydim. Sonra bende Toplumsal Duyarlılık Projelerinde aktif rol aldım. Tara, Meksika'dan dönüşte, bana projeden bahsetti ve bu projeyi Türkiye'de gerçekleştirmek için bana ortaklık önerdi. Ben de hemen kabul ettim.

Kurumsal kapasite olarak, sadece 2 kişiden oluşuyor. Tara ve ben. Tara, Ayvalık'ta atölyenin başında; ben ise İstanbul'da satış, sponsorlar ile ilişkiler ile uğraşıyorum. Ancak Ayvalık Atölye'de uzun süredir bizler ile beraber olan kadınlar var. Onlarında diğer kadınlara göre sorumlulukları mevcut sistem içerisinde. Örneğin yapılan ürünlerin kabulü, tasnifi ve stoklanmasından onlar sorumlu. Atölye onların iş yeri olduğu kadar, onlar için tasarlanmış bir mekan, bir sosyalleşme ortamı.

Diğer sosyal sorumluluk projelerinden farkı nedir?

çöp(m)adam projesinin mevcut diğer sosyal sorumluluk projelerinden en büyük farkı kadın istihdamı, çevre bilinci, geri dönüşüm; ama en önemlisi kadınlara özgüven kazandırma amacıyla tasarlanmış bir proje olması. Türkiye'de birçok kurum, birçok sosyal sorumluluk projesine imza atıyor. Bu çok önemli. Ancak yapılan projelere bakıldığında bunların belli alanlara sıkıştığı görülüyor. Biz çöp(m)adam projesinde sanırsak bunu biraz daha farklılaştık. Atölyede üretilen her ürün, üreticisi, kullanıcısı, ortağı ve destekçisi için ayrı kazanç sağlıyor. çöp(m)adam ürünleri bir yandan kadınların özgüven kazanması ve düzenli gelir sahibi olmaları için fırsat sunarken; diğer tarafta da geri dönüşüm ve çevrenin korunması alanlarında bilinç oluşturulmasına destek sağlıyor.

Projenin bir diğer farkı ise kişisel girişim, özel sektör, sivil toplum, üniversite ve yereli başarılı bir şekilde kaynaştırmış olması. Bu noktada özellikle yerelde sürdürülebilir bir proje yapmanın yeri çok farklı. Özellikle Ayvalık'ta çöp(m)adam, yerel halkın büyük bir bölümünü kapsayan bir proje. Belki de başarılı olmamızda en büyük faktör yerel ile aramızdaki ilişkiyi çok samimi ve düzgün kurabilmemiz.

Proje için kimlerden, nasıl destek aldınız?

Projenin kurucuları olarak bizler iş dünyasından gelmiyoruz. Her ikimizde sivil toplum kökenliyiz ve halen profesyonel olarak sivil toplumda çalışıyoruz. Dolayısıyla projenin ilk kurulduğu günden bu yana birçok kişi, kurum tarafından ciddi destekler aldık. Örneğin iş planı oluşturulması konusunda, bu konunun Türkiye'deki tanınmış isimleri ile/ve yakın çevremizdeki arkadaşlarımızla görüştük; bazı üniversiteler bize bir iş planı çıkartmamız konusunda yardımcı oldu. Ancak halen bir iş planımız yok.

Tabi en büyük destek ailelerimizden ve yakın çevremizden geldi. Bugüne kadar tüm destek verenler için minnetarız.

Diğer bir destek, özellikle atıkların toplanması konusunda aldık ve alıyoruz. Başta Ayvalık halkı ve Sabancı Üniversitesi olmak üzere, birçok kurum ve birey bizlere yardımcı oluyor. Evlerinde, ofislerinde kullanabileceğimiz atık malzemeleri topluyor ve bize gönderiyorlar. Biz de onları değerlendiriyoruz.

Bundan sonra proje nasıl ilerleyecek?

çöp(m)adam olarak bir yanda, ilk çıkış noktamız olan atık ambalaj malzemesinden ürün üretmeye devam ederken, diğer yanda farklı atık malzemeleri kullanarak (kumaş, keçe, billboard, metal gibi), yeni ürünler üretmek istiyoruz. Aslında son 2 yıldır, bunu belli oranda gerçekleştirdik ve güzel geri dönüşler aldık. Önümüzdeki dönemde yeni sektörlerde, yeni firmalar ile çalışmak ve onların endüstriyel atıklarını değerlendirmek istiyoruz. Bizler için çöp(m)adam'ın açılacağı her yeni alan, daha fazla kadın için eğlenceli iş imkanı anlamına geliyor; aynı zamanda atık yönetimi konusunda yeni ve yaratıcı çözüm demek. Dolayısıyla yeni malzemeler ile daha fazla ve farklı ürünler üretirken, bir yandan sosyal amacımızı güçlendirmek; diğer yanda sürdürülebilir olmayı hedefledik.

çöp(m)adam olarak diğer hedefimiz ise, Türkiye özelinde, yerelde sürdürülebilir bir proje olmak ve diğer bireyler, kurumlar için örnek oluşturmak. Bu çerçevede bizler, gelen her türlü teklife açığız. Kendi kapasitemize de bağlı olarak elimizden gelen her türlü yardımı yapmaya hazırız.

Türkiye'deki sosyal sorumluluk projelerini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Sosyal sorumluluk Türkiye'de hızla gelişen bir alan. Özellikle özel sektörün bu konuya olan ilgisi büyük bir avantaj. Ancak mevcut ortamda şöyle bir durumda söz konusu: halihazırda yürütülmekte olan sosyal sorumluluk projeleri, ya tek taraflı (sadece belli alanlara ve belli gruplara odaklanmış durumda); ya da sürdürülebilir değil. Büyük holdinglerin ve şirketlerin yıllardır yaptığı veya desteklediği projeler haricinde, yerelde yapılan sürdürülebilir bir projeye rastlamak çok mümkün olmuyor. Burada kilit nokta, yerel kalkınma. Yerel de proje yapmak zor ancak sonuçları çok daha hızlı oluyor.

Bundan sonra yeni projeleriniz var mı varsa neler?

Az önce de söylediğimiz gibi, çöp(m)adam kurulduğu günden bu yana dönem-dönem iş planı yapmanın sıkıntısını çekmiş, ancak bir türlü oluşturamamış bir şirket. Hâlihazırda bir numaralı öncelik, sürdürülebilir olmak ve sadece Türkiye için değil, diğer coğrafyalar için de yerel de sürdürülebilir bir sosyal girişim modeli oluşturabilmek. 

Bu haber 1,498 defa okundu.