Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak daha önce “orta vadeli program” olarak bildiğimiz “yeni ekonomi programı”nı açıkladı. OVP’lerde olduğu gibi yine üç yıllık hazırlanan program “dengelenme-disiplin- değişim” temalı.

Yeni programın detayları haber sayfalarımızda geniş bir şekilde yer alıyor. Biz biraz farklı bir yol izleyelim ve yeni programda öngörülen verilerden hareketle olabilecekleri ve olamayacakları sıralamaya çalışalım.

Yeni ekonomi programında en dikkat çekici ve gerçekçi tahminler bu yılın enflasyon, büyüme ve işsizlik verilerinde kendini gösteriyor.

Buna karşılık yine bu yıla ilişkin olmak üzere dolar kuru varsayımında, cari işlemler dengesi açığında ve bağlı olarak cari açığın GSYH’ye oranında gerçekleştirilmesi neredeyse olanaksız tahminlere yer verildiği gözleniyor.

Dolar 2018 ortalamasında 4.90’da kalabilir mi?

Yeni programa göre doların bu yılın ortalamasında 4.90 düzeyinde oluşması bekleniyor. Peki dolar hangi durumda yıl ortalamasında 4.90’da kalabilir, birlikte bakalım. 

Bir kere 4.90 düzeyinde bir ortalamanın çok zor olduğunu kabul etmek durumundayız. Doların yılbaşından düne kadarki ortalaması 4.51 oldu. Eğer dolar yılın kalan yaklaşık üç buçuk aylık döneminde ortalama 5.86 düzeyinde oluşursa, yılın tümünü 4.90’dan kapatabiliriz. 

Soru, kalan üç buçuk ayda dolar kuru ortalamasını 5.86’da tutup tutamayacağımız; daha doğrusu bu düzeye inip inemeyeceğimiz.

Dolar dün bu satırların yazıldığı öğleden sonra 6.30 dolayında salınmaktaydı. 6.30 nere, 5.86 nere! Dolayısıyla dolar için varsayılan 4.90’lık ortalama hiç gerçekleşebilir görünmüyor.

Doların 2018 yılı ortalamasının en geniş marjda ifade edersek 5 ile 5.20 arasında oluşabileceğini söyleyebiliriz. İki değerin ortalamasını alalım, 5.10’luk bir ortalamada GSYH 734 milyar, kişi başına gelir de 9 bin 30 dolar olacaktır.

Diyelim ki bu yılın son üç buçuk ayı için 5.86’lık ortalama tutturuldu. Peki gelecek yıl için varsayılan 5.60’lık ortalama dolar kuruna ne demeli! 2019’da 5.86 dolayında girecek ama yıl ortalamasını 5.60 yapacağız.

Hadi diyelim 5.60 da gerçekleşti. TÜFE’nin yüzde 15.9 artacağı 2019’da TL dolara karşı değer mi kazanacak yani!

Cari açık yedi ayda 33 milyar beş ayda 3 milyar!

Yeni ekonomi programında hayret uyandıran bir başka tahmin cari açık. Cari işlemler dengesinde yılın ilk yedi ayında 33.1 milyar dolar açık verildi. Programda 2018’in tümü için öngörülen açık ne kadar mı, 36 milyar dolar.

Yani yedi aydaki 33.1 milyar dolar açığa kalan beş ayda 2.9 milyar daha eklenecek ve yıl 36 milyarla kapatılacak.

Geçen yılın son beş ayında 21.4 milyar dolar açık verilmişti. Zaten cari açık özellikle yılın son aylarında yüksek gelir. Şu durumda biz bu yılın son beş ayındaki açığı geçen yıla göre yüzde 86 azaltacağız.

Geçmiş yıl ortalamaları gösteriyor ki yıllık cari açığın yüzde 40-45 kadarı son beş ayda veriliyor. Oysa biz bu yıl söz konusu oranı yüzde 8’e indirmeyi öngörüyoruz.

Ekonomide frene basılacak, tamam; ama enerji ithalatını da sıfırlayacak halimiz yok ki... Ne yapacağız da cari açığı böylesine küçülteceğiz, belli değil.

Bazı çok bilmişler hemen “Önlemler sayesinde döviz girişi hızlanacak, böylece açık düşecek” gibi dahiyane fikirlerini kendilerine saklasınlar; yabancının getireceği döviz cari dengeyi etkilemez, bu döviz ödemeler dengesinin finans kaleminde yer alır.

Enflasyon, büyüme ve işsizlikte gerçekçi hedefler

Programda bu yılın TÜFE artışı yüzde 20.8 olarak tahmin ediliyor. Köşemizi izleyenler 5 Temmuz’da “Enfl asyon yüzde 20’yi zorlar mı” başlıklı yazımızda gidişatın bu orana doğru olduğunu belirttiğimizi hatırlayacaklardır. Biz yüzde 20 derken belli ki iyimser kalmışız. Artık beklenti yüzde 20’nin de üstünde.

Enflasyonda gelecek yılın ve 2020’nin hedefleri de gerçekçi. 2021’in yüzde 6’sı çok iddialı görünse de 2020’de tek haneye inilebilirse sonraki yıl yüzde 6 da pekala tutabilir. Ama doğrusu şimdiden 2021 için olur ya da olmaz demek pek kolay değil.

Yeni programla ekonomide frene basılacağı açıkça dile getirildi. Türkiye ekonomisi ilk yarıda yüzde 6.2 büyüdü. Yılın tümü için beklenen oran yüzde 3.8. Buna göre yılın ikinci yarısında yüzde 1.8’lik bir büyüme öngörülüyor.

Hazine ve Maliye Bakanı Albayrak, yeni ekonomi programını açıklarken alınan önlemlerin işsizliğin bir süre yüksek seyretmesine yol açacağını vurguladı. Bunu program detaylarında da görüyoruz. İşsizlik üç yıllık plan dönemi boyunca tek haneye inmeyecek.