İşçi kiralama yeniden gündemde

1 Nisan 2008 12:24 tsi
Kiralık işçi modeli Avrupa'da sendikal muhalefete rağmen yaygınlaşıyor. Türkiye'de ise sendikal muhalefeti aşamamıştı.

İşçi kiralama yeniden gündemde
Radikal
Kiralık işçi modeli Avrupa'da sendikal muhalefete rağmen yaygınlaşıyor. Türkiye'de ise sendikal muhalefeti aşamamıştı.
 
AKP 2003'te gündeme getirdiği ancak sendikal direniş nedeniyle geri adım attığı 'kiralık işçi' maddesini 'istihdam paketi'ne soktu. Buna göre şirketler özel istihdam büroları aracılığıyla 18 ay kadar işçi kiralayabilecek. Düzenlemeyi destekleyenler 'İstihdam artar', karşı olanlar 'Bu, 19. yüzyıla dönüştür' diyor

ABD, İtalya, Almanya başta olmak üzere çeşitli ülkelerde 'esnek çalışma' modeli olarak yaygınlaşan ve AKP Hükümeti'nin 2003 yılında çıkardığı 4857 Sayılı İş Kanunu'na konulmak istenen ancak sendikalardan gelen tepki üzerine geri adım atılan işçi kiralama düzenlemesi yeniden gündeme geldi.
İstihdam paketine konulan düzenlemeye göre, şirketler, özel istihdam büroları aracılığıyla 18 aya kadar işçi kiralayabilecekler. Uzmanlar ise işçi kiralamanın yararı ve zararı konusunda iki farklı görüş dile getiriyor.
Kiralık işçi modeli Avrupada giderek yaygınlık kazanıyor. Almanya'da şu anda yaklaşık 650 bin dolayında kiralık işçi bulunurken, Almanya İktisadi Araştırmalar Enstitüsü 2017 yılında bu sayının 5 milyonu geçeceğini tahmin ediyor. Özel istihdam büroları aracılığıyla işçi kiralama modeli başlangıçta, siparişe göre üretim yapan işyerlerinin, acil siparişe dayalı ihtiyaç anında ortaya çıkan ek işgücü talebini kolaylıkla karşılayabilmesi ve sipariş gerçekleştikten sonra da istihdam yükümlülüğünden kolaylıkla kurtulabilmesini sağlamak amacıyla ortaya çıktı. Ancak Almanya'da bazı iş kollarında kiralık işçi sayısının, o işyerindeki asıl işçi sayısının yüzde 20-30'una ulaşması, asıl personelin iş alanını tehdit ettiği gerekçesiyle sendikalar tarafından yoğun bir tepki almaya başladı.

Modern simsarlar
Çalışma Bakanlığı'nca hazırlanan istihdam paketi ile 4857 Sayılı İş Kanunu'na konuyla ilgili bir madde eklenecek. 'Mesleki faaliyet olarak geçici iş ilişkisi' başlıklı madde uyarınca, 'modern simsarlar' olarak nitelenen, işçi kiralamak üzere kurulmuş özel istihdam büroları, şirketlere kiralık işçi verebilecekler. İşçiler iş sözleşmelerini özel istihdam bürolarıyla yapacaklar ve maaşlarını da buradan alacaklar. Özel istihdam bürosu ise parayı, işçileri kiraladığı şirketlerden alacak.
'Geçici iş ilişkisi' sözleşmesine dayalı olarak çalıştırılan işçi sayısı, işyerinde çalıştırılan işçi sayısının dörtte birini geçemeyecek.
Aynı işçi için, aynı işverenle yapılacak geçici sözleşmelerin toplam süresi 18 ayı aşamayacak. Bu süreyi geçen çalıştırma, geçici iş ilişkisi sözleşmesinin yazılı olarak yapılmaması veya sözleşmedeki sürenin dolmasına rağmen devam eden çalıştırma durumlarında, devredilen işverenle işçi arasında belirsiz süreli iş sözleşmesi kurulmuş sayılacak. Yani, kiralanan işçi, kiralandığı işverenin asli işçisi durumuna gelecek.
İstihdam Paketi'nde yapılacak düzenlemeye göre özel istihdam bürolarının işçilerle yapacağı 'belirli süreli' iş sözleşmesi, 'esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmesi' niteliğinde olacak.
Devredilen işyerinde grev ve lokavt olması ve özel istihdam bürosunun işçiyi bu süre içerisinde başka bir işyerinde istihdam edememesi halinde, işçinin asgari ücretten az olmamak üzere sözleşmede belirtilen ücretinin yarısını ödemek zorunda kalacak.
Bu konudaki ilk düzenleme, AKP hükümetince 2003 yılında çıkartılan 4857 Sayılı İş Kanunu'na da konulmak istenmişti. Fakat işçi sendikalarının yoğun tepki göstermeleri üzerine hükümet TBMM'deki görüşmeler sırasında bu düzenlemeyi yasa metninden çıkarmıştı. Söz konusu kanunun 7. maddesinde yeralan 'Geçici iş ilişkisi' düzenlemesi ise, işçi kiralamak üzere kurulmamış olan şirketlerin, örneğin bir inşaat firmasının elindeki dozer operatörünü geçici olarak bir başka işverene kiralamasına olanak sağlıyor.

'Dramatik sonuçları var'
İstanbul Teknik Üniversitesi'nden Doç. Dr. Kadriye Bakırcı, getirilmek istenen işçi sistemin nasıl işlediğini şöyle anlattı:
"Bu sistemde işverenler değişen arz-talep koşullarına göre işçi sayısını ayarlamakta, esnekliğe kavuşturulmakta, sürekli işçi çalıştırmanın mali külfetlerinden kurtarılmakta, işçilerin izin dönemleri veya kadın işçilerin doğum izinleri süresince çalışacak işçi sıkıntısı engellenmiş olmaktadır. Ancak işçiler açısından sonuçları dramatiktir. İşçi kiralayan işverenler yükümlülüklerini yerine getirmeyebilir. Kiralanan işçilerle kiralayan işyerinin işçileri arasında ücret, örgütlenme ve diğer çalışma koşulları açısından doğacak eşitsizlik, aralarında bir ayrışmaya ve dolayısıyla kiralanan işçilerin dışlanmasına, ayrımcılığa ve psikolojik şiddete yol açabilir. Aidiyet duygusu gelişemeyeceğinden işçinin verimliliği, psikolojik sağlığı olumsuz etkilenebilir, işçi sürekli işsizlik korkusu çekebilir."
Düzenlemenin bu haliyle, çalışma koşullarında 19. Yüzyıla dönüş anlamı taşıdığını belirten Bakırcı, "Böyle bir düzenleme ancak işçiye sağlanacak koruyucu önlemler ve sosyal güvencelerle kabul edilmelidir" dedi.
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden Doç. Dr. Süleyman Başterzi ise bireysel olarak işçi aleyhine sonuçlar doğurabilecek sistemin genel istihdama olumlu etkide bulunabileceğini söyledi. Yapılacak bu düzenlemeyle daha çok işçinin daha fazla istihdamda tutulabileceğini kaydeden Başterzi, işsizlerle istihdamdaki boş pozisyonların daha kolay eşleştirilebileceğini savundu.

İş güvencesine tehdit
İşverenler açısından bu sistemle işçilerin daha kolay işe alınıp, daha kolay işten çıkartılabileceğini, buna bağlı olarak iş güvencesinin olumsuz etkilenebileceğini ifade eden Başterzi, işçi ile özel istihdam bürosu arasında 'belirli süreli' değil, 'belirsiz süreli' iş sözleşmesi yapılması gerektiğini vurguladı.
Doçent Dr. Süleyman Başterzi, böylece kiralama süresi sona eren işçinin ana işvereni durumundaki özel istihdam bürosundan bir süre daha maaş almaya devam edebileceğini, bunun da işçilerin bir anda parasız kalaıp sıkıntıya düşmesini önleyeceğini dile getirdi.

 

Bu haber 1,722 defa okundu.