12 Haziran 2023

Personele ait aracının kiralanmasında mali yükler

Günümüzde pek çok pazarlama firmasının yahut moto-kurye çalıştıran işletmenin kendi araçlarını kullandırma yerine aracı (veya motoru) olan personeli işe alma ve bu şekilde istihdam edilen personele ücreti dışında aracı dolayısıyla, aracın bakım ve onarım giderleri ile yıpranma payı karşılığı olarak bir kira bedeli ödeme yoluna gittiği görülmektedir. Bu bir işletme politikası tercihidir. Ben bu yazımda bu şekilde çalıştırılan personele, araç (motosikletleri de kapsayacak anlamda kullanıyorum) için kira karşılığı olarak yapılan ödemelerin vergisel boyutu üzerinde duracağım.

Önce, hukuken yukarıdaki şekilde bir modelin benimsenmesi mümkündür. Öte yandan bu yola giden işletmeler, araç karşılığı yapacağı söz konusu kira ödemelerinin, ticari kazancın (veya kurumlarda kurum kazancının) elde edilmesi ve/veya idame ettirilebilmesi için yapıldığını kanıtlama yükü ile ve 2023 yılı için aylık 17 bin liraya kadar olan kısmını gider yazabilirler, bu araca ilişkin olarak katlandıkları masrafların (yakıt, tamir, bakım, sigorta vb.) ise ancak %70’ini giderleştirebilirler.

Bir giderin, kazancın elde edilmesi ve idamesi ile ilgili olduğunun kabulü için; işin mahiyeti ve genişliği ile uygun olması, giderle kazancın elde edilmesi ve idamesi arasında illiyet bağının bulunması, giderlerin keyfi olmaması yani kazancın elde edilmesi için mecburi olarak yapılması, yapılan gider karşılığında gayrimaddi bir kıymet iktisap edilmemiş olması ve Vergi Usul Kanununa göre tevsik edici belgelere dayandırılması gerektiği de unutulmamalıdır.

Stopaj yükümlülüğü

Öte yandan Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci maddesinde; motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentilerinin sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratların gayrimenkul sermaye iradı olduğu hükme bağlanmıştır. Aynı kanunun 94’üncü maddesinde de vergi tevkifatı yapmak zorunda olanlar sayılmış olup, maddenin 5/a bendinde, 70’inci maddede yazılı mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden vergi tevkifatı yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu düzenlemeler uyarınca personele aracı dolayısıyla yapılacak kira ödemeleri üzerinden, ödeme net olarak kararlaştırılmış ise brüt tutarı üzerinden, %20 oranında stopaj yapılması gerekmektedir.

KDV ve Damga Vergisi

Bu noktada konunun bir de KDV mevzuatı açısından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci maddesinde belirtilen mal ve hakların ticari, zirai veya mesleki faaliyetler kapsamında kiralanması, dolayısıyla araçların kiralanması işlemleri KDV’nin konusuna girmektedir (KDVK md.3/f). Bu düzenleme ile ticari, zirai veya mesleki maksatlı her türlü kiralama işlemi KDV kapsamına alınmıştır. Kanun, kiralama işlemlerinden sadece iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemlerini KDV’den istisna etmiştir (KDVK md. 17/4-d).

 Bu nedenle, işletmelerin personellerinden kiralamış oldukları taşıtlar için yaptıkları brüt ödemeler üzerinden ayrıca % 18 oranında KDV hesaplamaları da gerekmektedir. Ancak personel –genellikle- KDV mükellefi olmadığından, söz konusu KDV’nin personele ödenmeksizin 2 no’lu KDV beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla vergi dairesine beyan edilmesi ve ödenmesi gerekmektedir. İşletmenin bu KDV’yi aynı dönem 1 no’lu KDV beyannamesinden indirme hakkı da vardır.

Personelin aracının kiralanması için genellikle yazılı kira sözleşmesi yapılmaktadır. Zaten ispat hukuku da sözleşmenin yazılı yapılmasını gerektirmektedir. Bu noktada ise damga vergisinin de devreye gireceği unutulmamalıdır.

Personelin beyan yükümlülüğü

Personel tarafından elde edilen bu kira gelirinin personel tarafından yıllık beyanname ile beyan edilip edilmeyeceği sorusunun yanıtı ise, ancak GVK’nın 86’ncı maddesi çerçevesinde değerlendirme yapılabilir. Bu noktada, en basit olarak, personelin yıllık beyanname konusu başkaca bir geliri yoksa ve bu şekilde stopajlı olarak elde ettiği kira gelirinin brüt tutarının yıllık miktarının 2023 yılı için 150 bin lirayı aşmaması halinde yıllık beyanname verilmesine gerek olmadığı söylenebilir.

Bu yazı 180 defa okundu.