"Yargı Gölgesinde Özelleştirme ve Yakın Gelecekteki Takvim"

24 Aralık 2007 09:54 tsi
İSMMMO: 22 yılda 30 milyar dolarlık özelleştirme yapıldı, karşı 7 bin 400 dava açıldı.

İSMMMO: 22 yılda 30 milyar dolarlık özelleştirme yapıldı, karşı 7 bin 400 dava açıldı

İstanbul Serbest Muhasebeciler Mali Müşavirler Odası (İSMMMO), Türkiye'de geçtiğimiz 22 yılda 30 milyar dolarlık özelleştirme gerçekleştirildiğini ve bu özelleştirmelere karşı 7 bin 400 dava açıldığını açıkladı.

İSMMMO'nun, Özelleştirme İdaresi, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı ve hükümet programından yararlanarak hazırladığı "Yargı Gölgesinde Özelleştirme ve Yakın Gelecekteki Takvim" başlıklı raporu açıklandı.

Raporda, 1985-2007 yılları arasında 29,9 milyar dolarlık varlığın özelleştirildiği Türkiye'de, özelleştirme uygulamalarına karşı, çoğunluğu çalışanlar tarafından olmak üzere 7 bin 400 dava açıldığı belirtildi. Açılan bu davaların 4 bininin halen sürdüğü ifade edildi. Devam eden davaların ana başlıkları, arsa spekülasyonu, rant yaratma, görevi ihmal, görevi kötüye kullanma, kamu kaynaklarına zarar verme, tekel ve kartel oluşturma, haksız rekabet ortamı yaratma ve vergi kaybı olarak sıralanıyor.

İSMMMO Başkanı ve Türkiye Serbest Muhasebeci, Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) Genel Başkan Yardımcısı Yahya Arıkan rapordaki değerlendirmesinde, 1980'lerde "verimlilik artışı ve zarar eden KİT'lerin elden çıkarılması söylemiyle belleklere yerleşen özelleştirmenin karlı KİT'lere de yönelmesi ve gerekçelerin anlatılamaması" nedeniyle toplumda kuşkulara neden olduğunu belirtti.

Rapora göre, incelenen dönemdeki özelleştirmelerin 18,1 milyar doları blok satış, 4,7 milyar doları tesis ve varlık satışı, 5,1 milyar doları halka arz, 1,2 milyar doları Borsa, 4,3 milyon doları yarım kalmış tesislerin satışı, 565 milyon doları ise bedelli devirler yoluyla gerçekleştirildi.

Önümüzdeki yıla yönelik özelleştirme takvimi hakkında da bilgi verilen raporda, Türk Telekom'un kamunun elinde kalan hisselerinin yüzde 15 ila 25'lik bir kısmı ile Ziraat Bankası ve Türk Havayollarının (THY) kamu hisselerinin bir bölümünün Borsada halka arz edilmesinin beklendiği kaydedildi.

Buna göre, Halk Bankası, halen ihale süreci devam eden Tekel Sigara, elektrik dağıtım özelleştirmeleri, köprü ve otoyolların işletme hakkı devri gibi uygulamalar ile yıl içinde 11,8 milyar dolarlık bir özelleştirme geliri hedefleniyor.

Ancak rapora göre, özelleştirilmesi gündemde olan Ziraat ve Halk Bankaları bugün için Hazine'ye en çok kaynak aktaran kurumlar arasında yer alıyor. 2006 yılında Halk Bankasından elde edilen temettü 297 milyon YTL iken, 2007'nin ilk 9 ayında Ziraat Bankası Hazine'ye 1,5 milyar YTL'lik temettü aktarmış bulunuyor.

 

Temettü gelirleri, uzun vadede düşüyor

 

Özelleştirmeler sayesinde Hazine kasasına kısa vadede yüklü bir para girişi sağlansa da, uzun vadede temettü gelirleri ve hasılat payının düştüğüne dikkat çekilen raporda verilen bilgilere göre, 2005 yılında Etimaden, Telekom, Devlet Malzeme Ofisi, Kıyı Emniyet, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve PTT'den 2,1 milyar YTL temettü geliri, yani kar payı elde eden devlet, 2006 yılında Türk Telekom'dan gelen 3,1 milyar YTL kar payının da etkisi ile bu rakamı 3,4 milyar YTL'ye ulaştırdı.

Ancak 2007'de Türk Telekom'un yüzde 55 hissesinin elden çıkmasının ardından devlet ilk 9 ayda bu kurumdan 989 milyon YTL'lik temettü geliri elde etti.

Devlet, hasılat payları ve özelleştirilmesi gündemde olan kamu bankalarından elde edilen temettü gelirleri ile birlikte, 2006 yılında

8,7 milyar YTL vergi dışı normal gelir sağlarken, bu rakam 2007'nin ilk 9 ayında 5,9 milyar YTL düzeyinde gerçekleşti.

Halen Hazine Müsteşarlığının elindeki KİT'ler ile özelleştirme programındaki kuruluşların 2006 yılı net dönem karı ise 1,4 milyar YTL olarak gerçekleşti. 2005 yılında bu rakam 965 milyon YTL idi.

 

En başarısız ihaleler

 

Rapora göre, 1985-2007 yılları arasında Özelleştirme İdaresi Başkanlığının gerçekleştirdiği en başarısız ihaleler, SEK, Yem-Sanayi, Orman Ürünleri Sanayi A.Ş. (ORÜS) ile Sümerbank oldu. 1996 ile 1999 yılları arasında ORÜS'ün 20 işletmesi satılırken, özelleştirme öncesinde 2 bin 342 çalışanı bulunan bu işletmelerin çalışan sayısı özelleştirmeler sonrasında 261'e düştü ve 20 işletmenin 15'i tamamen kapatıldı. Bu gibi örneklerde özel sektörün yasa ile konulan 3 yıl boyunca faaliyeti devam ettirme mecburiyeti sona erer ermez işletmeyi kapatmayı tercih ettiği belirtilen raporda, benzer durumların SEK, Sümerbank, Et-Balık ve Yem Sanayinde de yaşandığı ifade edildi.

Bu haber 1,435 defa okundu.