Finansman sıkıntısı şirketlerin özkaynak dengesini bozdu

29 Mayıs 2019 08:59 tsi
Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu için finansman giderleri karlılıklarında temel belirleyici olmaya devam ediyor...

Finansman sıkıntısı şirketlerin özkaynak dengesini bozdu

DÜNYA 

Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu için finansman giderleri karlılıklarında temel belirleyici olmaya devam ediyor...

Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu için finansman giderleri karlılıklarında temel belirleyici olmaya devam ediyor. Geçen yılın ikinci yarısında hem mali borçlardaki hem de finansman maliyetlerindeki artışlar sanayi firmalarının finansman giderlerinde sıçramaya neden oldu. Sanayi firmaları 2018 yılında elde ettikleri karın neredeyse tamamını finansman giderlerine ayırdı. İSO 500’ün 2018’de finansman giderlerinin, faaliyet karı içindeki payı yüzde 49.8’den yüzde 88.9’a yükseldi.

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) 1968 yılından bu yana aralıksız gerçekleştirdiği “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2018” araştırması açıklandı. Düzenlenen basın toplantısında İSO Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan tarafından açıklanan “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araştırmasına göre, 2018 yılında da en fazla ihracat yapan ilk üç kuruluş otomotiv sektörü firmalarından oluştu. Buna göre 2018 yılında sanayinin zirvesinde 79 milyar TL’lik üretimden satışları ile yine TÜPRAŞ yer aldı. Listede Ford Otomotiv 31 milyar TL’lik üretimden satışlarıyla ikinciliğini, Toyota Otomotiv de 23,6 milyar TL üretimden satışlarıyla üçüncülüğünü korudu.

Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun 2017 yılında 652,7 milyar TL olan üretimden net satışları 2018 yılında yüzde 34.5 artarak 878 milyar TL’ye çıktı. Bu hızlı büyümede, fiyat artışlarının yanı sıra döviz kurlarındaki yükselmenin ihracat gelirlerinde yarattığı artış da belirleyici rol oynadı. Üretimden satışlarda 2018 yılında da reel büyüme eğilimi devam etmekle birlikte yüzde 11.8’e geriledi ve 2017 yılında yüzde 19 olan reel büyümenin altında kaldı.

İlk 50’de yer alan kuruluşların toplam üretimden satışlar içinden aldığı pay 2017 yılında yüzde 50.2 iken 2018 yılında yüzde 50.6’ya yükseldi. Bu artış, ilk 50 kuruluşun üretimden satışlarının diğer 450 kuruluşun üretimden satışlarından bir ölçüde hızlı büyüdüğünü gösterdi.

İSO 500’ün faaliyet karı oranı 2018 yılında 1.3 puan iyileşerek yüzde 10.9’a yükseldi. Toplam faaliyet karı mutlak büyüklüğü 2017 yılında 70.6 milyar TL iken 2018’de yüzde 52.7 artışla 107.8 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Faaliyet karlarındaki artış, satış maliyetlerinin ve faaliyet giderlerinin net satışlara göre daha düşük hızda artmış olmasından kaynaklandı.

Borçların payı yüzde 67 oldu

İSO 500’de faaliyetlerin finansmanında 2017 yılında yüzde 62.9’a kadar yükselen borçların payı, 2018 yılında 4.1 puan daha artarak yüzde 67’ye yükseldi. Öz kaynakların payı ise yüzde 37.1’den yüzde 33’e geriledi. Bu oranlar tarihsel olarak en olumsuz kaynak yapısına işaret etti. İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan “İSO 500’de borçların payının artmasının önemli bir nedeni de döviz kurlarındaki artışlar oldu. Sanayi kuruluşlarının döviz cinsi borçlarının TL karşılıklarının döviz kurlarındaki artışlar nedeniyle şişmesi de borçların payını artırıyor. Net bir kullanım olmasa dahi borç kalemi yükseliyor. 2018 yılında döviz kurlarındaki artışın bu etkisi çok daha fazla hissedildi” dedi.

Mali borçlar artmaya devam etti

Geçen yıla göre artış hızını ikiye katlayarak reel olarak büyüme eğilimini sürdüren mali borçlar, yüzde 35.3 artış göstererek 242.9 milyar TL’den 328.6 milyar TL’ye yükseldi. Kısa vadeli mali borçlar da 2018 yılında yüzde 46.3 oranında artarak 101.8 milyar TL’den 149 milyar TL’ye yükseldi. Kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki payı yüzde 45.3’e çıktı.

Bahçıvan: İhracat önemli bir ön koşul haline geldi

Araştırmaya göre İSO 500’ün ihracatı 2018 yılında yüzde 11,3 artışla 71,8 milyar dolar oldu. Böylece İSO 500’ün ihracatı, yüzde 7 olan Türkiye ve sanayi ihracatının üzerinde arttı. Bu performansa bağlı olarak İSO 500’ün Türkiye sanayi ihracatı içindeki payı da yüzde 44,5’e yükseldi. Erdal Bahçıvan “Bundan 30 yıl önce ihracat yapan firma sayısı 398 iken, son yıllarda 450’ler bandını aşarak 2018’de 464’e çıktı. Bu da gösteriyor ki, İSO 500’de yer almak için ihracat yapmak önemli bir ön koşul” açıklamasını yaptı.

FAVÖK büyüklüğü yüzde 48 arttı

Araştırmadaki temel göstergelere göre FAVÖK büyüklüğü 2018 yılında yüzde 48 artarak 94,7 milyar TL’den 140,2 milyar TL’ye yükseldi. Böylece firmalar son altı yılın en yüksek FAVÖK artışını gerçekleştirdi. Vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamı yüzde 19,7 artarak 53 milyar TL’den 63,5 milyar TL’ye yükseldi. FAVÖK’te reel olarak yüzde 23 gibi yüksek bir artış sağlanırken, vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamı reel olarak 0,5 azaldı.

Faaliyet karı 107,8 milyar TL

2018 yılında 500 Büyük şirket 107,8 milyar TL’lik faaliyet karı elde etti. Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 270 milyar TL, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar ise 214,2 milyar TL olarak gerçekleşti. Bu iki kalem arasındaki fark alındığında 55,8 milyar TL’lik üretim faaliyet dışı net gelir elde edildi. Bunun 31,5 milyar TL’sini net kambiyo karları oluşturdu. Kalan 24,3 milyar TL ise faiz, iştirak, temettü gelirleri gibi pek çok kalemi içerdi.

Erdal Bahçıvan, “Verdiğimiz rakamlar kümülatif büyüklükler olup firmalar arasında sektör farklılıklarından dolayı ayrışmalar söz konusudur. Bazı firmalar çok yüksek kambiyo karı yazarken, bazıları ise çok yüksek kambiyo zararları ile karşı karşıya kaldı” dedi.

TEKNOLOJİ VE AR-GE’DE YÜKSELME DÖNEMİ

Yaratılan katma değer itibarıyla en yüksek payı yüzde 37,5 ile düşük teknoloji yoğunluklu sanayiler alırken, orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 4,9 puan azalarak yüzde 35 oldu. Araştırmada sevindirici gelişme; orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payının 2017 yılında yüzde 20.2 iken 2018 yılında yüzde 22.2’ye yükselmesi oldu. Yine yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler grubunun payı da yüzde 3.6’dan 2018 yılında yüzde 5.3’e çıktı. Orta yüksek ve yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlerdeki firmaların yarattığı katma değer payı ise yüzde 23.8’den 2018 yılında yüzde 27.5’e yükseldi. Ar-Ge yapan firma sayısı da 2018 yılında 276’ya yükseldi. Böylece firma sayısı 2012 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Ar-Ge harcamaları da yüzde 10,5 oranında artarak 3.8 milyar TL’ye yükseldi. Erdal Bahçıvan “Türkiye’de sanayinin yüksek katma değerli ve yüksek teknoloji yoğunluklu sektörlere dönüşüm ihtiyacı sürmekle birlikte, yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payında ilk kez hissedilir bir artış yaşanması, bu yılki araştırmamızın ortaya çıkardığı en çarpıcı sonuçlardan biri oldu. Bu artışın özellikle son yıllarda büyük bir atılım gösteren savunma ve havacılık sanayi sektörlerinden kaynaklandı” dedi.

DEVREDEN KDV YÜZDE 35.6 ARTTI

İSO 500’de sanayicinin üzerindeki devreden KDV yükü bir önceki yıla göre yüzde 35.6 gibi ciddi bir oranda artarak 9.7 milyar TL’ye çıktı. Toplam aktifler içinde yüksek olan dönen varlıklar, işletme sermayesi yönetimi açısından olumlu olsa da duran varlıkların payındaki gerileme, kuruluşların sabit kıymet yatırımlarının, bir başka deyişle üretken makine ve teçhizat yatırımlarının zayıfladığını gösterdi. İSO 500’de duran varlıkların toplam varlıklar içindeki payı 2015 yılında yüzde 46.3’e yükseldikten sonra, yıldan yıla gerileyerek 2018’de yüzde 38.8’e geriledi. Kar eden kuruluş sayısı da 422’den 381’e düşerken, zarar eden kuruluş sayısı ise 78’den 119’a yükseldi.

İSTİHDAM YÜZDE 2.4 ARTTI

İSO 500’ün istihdamı geçen yıl yüzde 2,4 artarken, ödenen maaş ve ücretlerdeki artış da yüzde 20,2 olarak gerçekleşti. İSO 500 içinde yer alan yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı da 2018 yılında 2 adet arttı ve 117’ye yükseldi.

SIRALAMADA EN HIZLI YÜKSELENLER SAVUNMA VE ÇELİKTE

● İSO 500’e bu yıl 79 firma girerken bunların 20’si adını yazdırmadı. Sıralamada basamakları 2018’de en hızlı kat eden şirket Alp havacılık, Anadolu Cam ve Altek Döküm olurken en hızlı gerileyenler ise Beşler Makarna, Doğtaş Kelebek ve Aksa Jeneratör oldu. 18 firmanın sırası ise değişmedi.

● İlk 10’da Tofaş ile Oyak Renault arasındaki sıralama değişimi dışında herkes sırasını korudu. Geçen yıl beşinci sırada bulunan Oyak Renault bu sene bir basamak yukarı çıkarak Tofaş’ın yerini aldı.

● İlk 20’de sıralamada en hızlı çıkış Çolakoğlu Metalurji’den geldi. Çolakoğlu 11’inci sıraya çıkarken Borçelik 3 basamak yükselerek ilk 20’ye 19’uncu sıradan çıktı. İlk 20’de Aygaz ise 7 basamak birden düşerek 18’inciliğe geriledi.

● Sıralamada en hızlı yükselen firmalar arasında çelik ve savunma sanayine hizmet veren firmalar ağırlıklarını hissettirirken Türkiye’nin geleneksel sektörlerinden tekstilde yarışı bırakmadı.

● Zirvede TÜPRAŞ yine açık ara farkla birincilik koltuğuna otururken otomotiv ve çelik sektörünün ağırlığı tabloya damgasını vurdu.

● Net satışlar yüzde 34 arttı. Satışlardaki hızlı büyümede fiyat artışları ve döviz kurundaki yükselmenin ihracat gelirlerinde yarattığı artış belirleyici rol oynadı.

● İhracat artış hızı yavaşladı, yüzde 11.3’te kaldı. Artıştaki yavaşlamanın ana nedeni ise küresel ticaretteki korumacılık eğilimleri olarak gösterildi.

● İSO 500’ün karları 2018’de yaşanan ekonomik gelişmelerden ve finansal dalgalanmalardan etkilendi. Dönem kar ve zarar toplamındaki artış yüzde 19.7 olurken, reel olarak yüzde 0.5 azaldı.

● Toplam ve mali borçlanma reel olarak artış gösterdi. İSO 500’ün toplam borçları yüzde 31.8 artarken, mali borçlardaki artış yüzde 35.3 oldu. 2018’de özkaynaklar reel olarak yüzde 8.5 küçülürken, ödenen faizlerde yüzde 110.3 oranında yüksek artış gözlendi.

● Üretimden satışlar içinde İSO üyelerinin payı 2018’de ilk kez yüzde 40’ın altına inerek yüzde 36.6 olarak gerçekleşti, ayrıca İhracatın payı yüzde 47 olurken, ücretle çalışanlar payı yüzde 38’e indi.

● 2018’de mali borçlar/özkaynaklar oranı yüzde 113.4’e yükseldi. Böylece mali borçlar ilk kez özkaynaklar büyüklüğünü geçti. Öte yandan özkaynakların aktiflere oranında gerileme sürüyor.

● Kar eden kuruluş sayısı 422’den 321’e düştü. Satış karlılığı ise 2018’de 0.8 puan düşüşle yüzde 6.4 olarak gerçekleşti. Satış karlılığı ise yüzde 6.4’e geriledi.

YABANCI SERMAYE PAYLI KURULUŞLARIN SAYISI 117’YE YÜKSELDİ HALKA AÇIKLARIN PAYI ARTTI SAYISI AZALDI

2017 yılında 115’e gerileyen yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı 2018’de 117’ye yükseldi. İlk 50 kuruluş içindeki yabancı sermaye paylı firma sayısı ise 14’e geriledi. En çok yabancı sermayeli kuruluş motorlu kara taşıtları sektöründe faaliyet gösteriyor. Yabancı sermaye paylı kuruluşlar arasında yüzde 50’den fazla yabancı payı olan firmalar ağırlıklarını koruyor.HALKA AÇIKLARIN PAYI ARTTI SAYISI AZALDI

İSO 500’de 2017’de 69 olan halka açık kuruluşların sayısı 2018’de 67 oldu. Sayılardaki azalmaya karşın halka açık kuruluşların İSO 500’ün temel göstergeleri ve toplam büyüklükleri içindeki payları 2018 yılında yükseldi. En yüksek pay artışı vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamında gerçekleşti. 2017’de yüzde 43 olan pay 2018’de 50.7’ye çıktı. 

Bu haber 1,245 defa okundu.