Tüketicilere ‘yeni kanun’ geliyor

17 Ağustos 2012 09:38 tsi

Tüketici Kanunu taslağının ayrıntıları belli oldu.

Dünya

Tüketici Kanunu taslağının ayrıntıları belli oldu. 54 maddelik taslakta şirketlerin yükümlülükleri artırılırken, hatalı üründen imalatçı sorumlu tutuluyor. Tüketici talep etmediği üründen sorumlu değil.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan ve henüz Ekonomi Koordinasyon Kurulu ve Bakanlar Kurulu’nda tartışılmayan Tüketici Kanunu taslağının ayrıntıları belli oldu. 54 maddelik taslakta imalat, ithalat ve satışı yapan şirketlerin yükümlülüklerini artırıcı düzenlemeler bulunuyor.

Taslağa göre; tatil, uzaktan satış ve konut satışlarında alıcı 14 gün içinde sebep göstermeden vazgeçme hakkına sahip olacak. Sözleşmeler Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından incelenecek. Bu konuda daha önce herhangi bir kurumun inceleme yetkisi bulunmuyordu.

Hatalı üründen imalatçı sorumlu tutulacak, tüketici tarafından talep edilmeyen ürün gönderildiğinde, tüketici geri gönderme, saklama ya da bildirimde bulunma gibi herhangi bir yükümlülük taşımayacak. 6 ay içinde üründe çıkan sorunlar ayıplı mal kapsamında değerlendirilecek.

Gittikçe yaygınlaşan internet satışlarını da kapsayacak biçimde mesafeli sözleşmelere düzenleme getirildi. Tüketicinin sebepsiz vazgeçme hakkı 14 güne çıkarıldı. Şirket, 30 gün içinde ürününü teslim etmek zorunda olacak. Tüketicinin bilgilendirildiğine dair ispat yükümlülüğü şirkette olacak.

İthalatçılar, imalatçılar her bir ürün için bakanlık tarafından verilen kullanım ömrü boyunca bakım ve onarım hizmeti vermekle yükümlü olacaklar. Çıkarılacak bir yönetmelikle her ürünün tamir süresi belirlenecek ve yetkili servisler bu süreyi aşamayacak. Tamir edilemeyen ürünlerin
bedeli tüketici tarafından talep edilebilecek.

Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı tarafından kamuoyuna tanıtılan yeni tüketici kanun taslağının ayrıntıları belli oldu. “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı” adını taşıyan düzenleme, mevcut kanunun yürürlükten kaldırılarak, yeni bir kanun uygulamaya girmesi olarak tasarlandı. 54 maddelik kanunda cezaların azaltılmasına karşılık, imalatçı, ithalatçı ve satış işlemini yapan şirketlerin yükümlülüklerini artıran unsurlar dikkat çekti.

Yeni taslakta, üreticilerin üründen kaynaklı sorumluluğu artırılıyor. Buna göre, hatalı bir ürünün ölüm veya yaralanmaya yol açarsa, kullanımdaki bir başka malın zarar görmesine neden olursa imalatçılar kusuru aranmaksızın zarardan sorumlu tutulacak.

Satış işlemi sırasında yapılan sözleşmelere yönelik denetim boşluğu da kaldırılıyor. Yasanın 5’inci maddesinde getirilen düzenlemeyle, tüketici ile yapılan sözleşmelerin haksız olması durumlarında Bakanlığın yaptığı inceleme ile tüketici lehine düzeltme yapılabilecek. Bakanlığın, bu yetkiyi özellikle bankacılık alanındaki sözleşmeler, abonelik sözleşmeleri gibi sözleşmeler için ön denetim yoluyla da kullanacağı kaydedildi.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan ve henüz Ekonomi Koordinasyon Kurulu ve Bakanlar Kurulu’nda tartışılmayan Tüketici Kanunu taslağının ayrıntıları belli oldu. 54 maddelik taslakta imalat, ithalat ve satışı yapan şirketlerin yükümlülüklerini artırıcı düzenlemeler bulunuyor.

Taslağa göre; tatil, uzaktan satış ve konut satışlarında alıcı 14 gün içinde sebep göstermeden vazgeçme hakkına sahip olacak. Sözleşmeler Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından incelenecek. Bu konuda daha önce herhangi bir kurumun inceleme yetkisi bulunmuyordu.

Hatalı üründen imalatçı sorumlu tutulacak, tüketici tarafından talep edilmeyen ürün gönderildiğinde, tüketici geri gönderme, saklama ya da bildirimde bulunma gibi herhangi bir yükümlülük taşımayacak. 6 ay içinde üründe çıkan sorunlar ayıplı mal kapsamında değerlendirilecek.

Gittikçe yaygınlaşan internet satışlarını da kapsayacak biçimde mesafeli sözleşmelere düzenleme getirildi. Tüketicinin sebepsiz vazgeçme hakkı 14 güne çıkarıldı. Şirket, 30 gün içinde ürününü teslim etmek zorunda olacak. Tüketicinin bilgilendirildiğine dair ispat yükümlülüğü şirkette olacak.

İthalatçılar, imalatçılar her bir ürün için bakanlık tarafından verilen kullanım ömrü boyunca bakım ve onarım hizmeti vermekle yükümlü olacaklar. Çıkarılacak bir yönetmelikle her ürünün tamir süresi belirlenecek ve yetkili servisler bu süreyi aşamayacak. Tamir edilemeyen ürünlerin
bedeli tüketici tarafından talep edilebilecek.

Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı tarafından kamuoyuna tanıtılan yeni tüketici kanun taslağının ayrıntıları belli oldu. “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Tasarısı” adını taşıyan düzenleme, mevcut kanunun yürürlükten kaldırılarak, yeni bir kanun uygulamaya girmesi olarak tasarlandı. 54 maddelik kanunda cezaların azaltılmasına karşılık, imalatçı, ithalatçı ve satış işlemini yapan şirketlerin yükümlülüklerini artıran unsurlar dikkat çekti.

Yeni taslakta, üreticilerin üründen kaynaklı sorumluluğu artırılıyor. Buna göre, hatalı bir ürünün ölüm veya yaralanmaya yol açarsa, kullanımdaki bir başka malın zarar görmesine neden olursa imalatçılar kusuru aranmaksızın zarardan sorumlu tutulacak.

Satış işlemi sırasında yapılan sözleşmelere yönelik denetim boşluğu da kaldırılıyor. Yasanın 5’inci maddesinde getirilen düzenlemeyle, tüketici ile yapılan sözleşmelerin haksız olması durumlarında Bakanlığın yaptığı inceleme ile tüketici lehine düzeltme yapılabilecek. Bakanlığın, bu yetkiyi özellikle bankacılık alanındaki sözleşmeler, abonelik sözleşmeleri gibi sözleşmeler için ön denetim yoluyla da kullanacağı kaydedildi.

Ayıplı mallarda 6 ay koruma

Taslakta, ayıplı mallara ilişkin tüketici lehine düzenleme de öngörüldü. Halen 30 gün olan ayıplı malın bildirilmesi süresine ilişkin düzenleme değiştirilerek, 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim anında oluştuğu kabul edilmesi hükmü getirildi.

Tüketici ayıplı malın ücretsiz onarımı ya da malın değiştirilmesi tercihlerinden birini yapacak. Sorumlu işletme bu talebi en geç 30 gün içinde yerine getirecek. Satış işlemlerinde üretici ya da tüccarın yükümlülüğünü değiştiren bir başka düzenleme ise cayma hakkına ilişkin. Sıklıkla ihtilaflara konu olan işyeri dışında yapılan sözleşme (kapıdan satış ve pazarlama vb) ile mesafeli sözleşme (internetten alışveriş telefonla alışveriş vb.) yapılması durumunda müşteri 14 gün içinde sebepsiz olarak vazgeçebilecek. Tüketicilere, ön ödemeli konut satışları ile tüketici kredi kullanımı da sebepsiz vazgeçme (cayma) hakkı tanındı. Bu kapsamda da 14 gün içinde cayma
hakkı kullanılabilecek.

Kredi kartı ve diğer bazı ürünlerde sıklıkla şikayete konu olan talep edilmediği halde gönderilen ürünlere ilişkin düzenleme de taslakta yer aldı. Bu şekilde gönderilen ürünlere yönelik tüketicinin hiçbir yükümlülük altına girmeyeceği maddeye açıkça yazıldı. Sipariş edilmemiş ürünü gönderen işletmeler herhangi bir hak iddia edemeyecek, tüketici geri yollama, muhafaza etme gibi yükümlülüklere tabi olmayacak.
Ayıplı mallarda 6 ay koruma

Taslakta, ayıplı mallara ilişkin tüketici lehine düzenleme de öngörüldü. Halen 30 gün olan ayıplı malın bildirilmesi süresine ilişkin düzenleme değiştirilerek, 6 ay içinde ortaya çıkan ayıpların teslim anında oluştuğu kabul edilmesi hükmü getirildi.

Tüketici ayıplı malın ücretsiz onarımı ya da malın değiştirilmesi tercihlerinden birini yapacak. Sorumlu işletme bu talebi en geç 30 gün içinde yerine getirecek. Satış işlemlerinde üretici ya da tüccarın yükümlülüğünü değiştiren bir başka düzenleme ise cayma hakkına ilişkin. Sıklıkla ihtilaflara konu olan işyeri dışında yapılan sözleşme (kapıdan satış ve pazarlama vb) ile mesafeli sözleşme (internetten alışveriş telefonla alışveriş vb.) yapılması durumunda müşteri 14 gün içinde sebepsiz olarak vazgeçebilecek. Tüketicilere, ön ödemeli konut satışları ile tüketici kredi kullanımı da sebepsiz vazgeçme (cayma) hakkı tanındı. Bu kapsamda da 14 gün içinde cayma
hakkı kullanılabilecek.

Kredi kartı ve diğer bazı ürünlerde sıklıkla şikayete konu olan talep edilmediği halde gönderilen ürünlere ilişkin düzenleme de taslakta yer aldı. Bu şekilde gönderilen ürünlere yönelik tüketicinin hiçbir yükümlülük altına girmeyeceği maddeye açıkça yazıldı. Sipariş edilmemiş ürünü gönderen işletmeler herhangi bir hak iddia edemeyecek, tüketici geri yollama, muhafaza etme gibi yükümlülüklere tabi olmayacak.
Garanti yerine “tüketici hakkı”

Bakanlık, tüketicilerin ürünlere ilişkin “garanti algısını” değiştirmeye yönelik düzenlemeye gitti. Bu kapsamda garanti belgesinin tüketici üzerinde, sadece ücretsiz tamir hakkı varmış algısı yarattığına dikkat çekildi. Getirilen yeni düzenleme ile garanti belgesi ismi “Tüketici Hakları Belgesi” verildi. Bu belgede, tüketicinin ürüne ilişkin kanuni haklarının yazılması zorunlu tutuldu. Bu kapsamda, “tüketicinin seçimlik hakları” olarak sıralanan, ücretsiz onarım,
malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi, ayıp oranında bedelden indirim veya sözleşmeden dönme haklarından birini kullanma hakkına sahip olduğunubelirten yeni belge oluşturulması hükmü getirildi.

Hakemlerin yetkisi genişletiliyor

Taslakta, eser, taşımacılık, simsarlık gibi kendi hukuki alanlarında düzenlemelere sahip işlerde de tüketici hakem heyetlerine başvuru imkanı sağlanıyor. Bu konudaki uyuşmazlıklar artık hakem heyetlerinde görülebilecek. İnşasına başlanmamış konut ve yapıların satışına ilişkin kısıtlayıcı düzenlemeler de yapıldı. Buna göre, kampanyalı konut satışlarında denetim sıkılaştırılacak.
Ödemeler sadece banka üzerinden ve tarafların rızasıyla yapılabilecek. Resmi belge ile gerçekleşmeyen satışlar geçerli sayılmayacak. Taşınmazlar en geç 36 ay sonra teslim edilecek. Ön ödemeli satışlarda 14 gün içinde tüketicinin cayma hakkı olacak. Taşınmazlar teslim edilinceye kadar tüketici sözleşmeden dönebilecek. Kampanyalı satış izin belgesi kaldırılacak.

Bakanlık, bu iznin verilmesinin tüketicide devlet garantisi varmış algısına yol açtığını belirtti.
Garanti yerine “tüketici hakkı”

Bakanlık, tüketicilerin ürünlere ilişkin “garanti algısını” değiştirmeye yönelik düzenlemeye gitti. Bu kapsamda garanti belgesinin tüketici üzerinde, sadece ücretsiz tamir hakkı varmış algısı yarattığına dikkat çekildi. Getirilen yeni düzenleme ile garanti belgesi ismi “Tüketici Hakları Belgesi” verildi. Bu belgede, tüketicinin ürüne ilişkin kanuni haklarının yazılması zorunlu tutuldu. Bu kapsamda, “tüketicinin seçimlik hakları” olarak sıralanan, ücretsiz onarım,
malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi, ayıp oranında bedelden indirim veya sözleşmeden dönme haklarından birini kullanma hakkına sahip olduğunubelirten yeni belge oluşturulması hükmü getirildi.

Hakemlerin yetkisi genişletiliyor

Taslakta, eser, taşımacılık, simsarlık gibi kendi hukuki alanlarında düzenlemelere sahip işlerde de tüketici hakem heyetlerine başvuru imkanı sağlanıyor. Bu konudaki uyuşmazlıklar artık hakem heyetlerinde görülebilecek. İnşasına başlanmamış konut ve yapıların satışına ilişkin kısıtlayıcı düzenlemeler de yapıldı. Buna göre, kampanyalı konut satışlarında denetim sıkılaştırılacak.
Ödemeler sadece banka üzerinden ve tarafların rızasıyla yapılabilecek. Resmi belge ile gerçekleşmeyen satışlar geçerli sayılmayacak. Taşınmazlar en geç 36 ay sonra teslim edilecek. Ön ödemeli satışlarda 14 gün içinde tüketicinin cayma hakkı olacak. Taşınmazlar teslim edilinceye kadar tüketici sözleşmeden dönebilecek. Kampanyalı satış izin belgesi kaldırılacak.

Bakanlık, bu iznin verilmesinin tüketicide devlet garantisi varmış algısına yol açtığını belirtti.

İnternet, telefon ve kapıya yeni tanım

“Kapıdan satışlar” tanımı kaldırılarak, “işyeri dışında yapılan satışlar” tanımı getirildi. Bu türden satış yapacak işletmelerin sermaye şirketi larak kurulması ve en az 50 bin TL sermaye konulması şartı getirildi. Yapılan sözleşmelerde tarih kısmı tüketicinin kendi el yazısı ile yazdırılacak.

İnternet üzerinden ya da telefon vb. iletişim araçları ile yapılan satışlar da yeniden tanımlandı. Mesafeli satış olarak adlandırılan bu satış türünde ürünün teslimi en geç 30 gün
içinde gerçekleştirilecek. Tüketici 14 gün içinde sebep göstermeksizin vazgeçebilecek.

Bankacılık, sigortacılık ve bireysel emeklilik gibi finansal hizmetlerin mesafeli satışına
ilişkin yönergeye atıfta bulunarak tüketici hakları ile ilişkilendirilmesi de sağlandı.

Devremülk satışları, uzun süreli tatil ve devre tatil gibi yeni satış yöntemleri de dahil edilerek kapsam ve tanımı genişletildi. Tüketiciye bu türden ürün/hizmet satışlarında ön
bilgilendirme zorunluluğu getirildi. Tarih tüketici tarafından el yazısı ile atılacak ve bu şekilde düzenlenmiş sözleşmenin kopyası müşteriye verilecek. Tatil alanında sıklıkla sorun yaşanan paket tur satışlarına da düzenleme getirildi. Ticari ya da mesleki amaçlı seyahatlerin de tur şeklinde oluşturulması halinde paket tur sayılması esası getirildi. Tüketiciler
paket turlara ilişkin sözleşmeden dönme hakkına sahip olacak. Paket turu düzenleyenler, sözleşmede yazılı hizmetin yapılamamasından sorumlu olacak.
İnternet, telefon ve kapıya yeni tanım

Abonelik iptalinden satıcı sorumlu

Elektrik, su, doğalgaz, internet, telefon gibi hizmetlerin aboneliklerinin iptalinin yerine getirilmesiyle ilgili şirketlere azami süre verilecek. Bu süreler yönetmelikle belirlenecek.
Abonelik iptali talebi iletildikten sonra süresi içinde iptalin gerçekleşmemesi halinde tüketici sorumlu tutulamayacak. Süreli yayınların promosyon uygulamasına ilişkin yönetmelik çıkarılacak.
Bu yönetmelikte de halen yürürlükte olan süreli yayının amaçlarına uygun kültürel mal veya hizmet dışında bir promosyon verilmesinin yasaklanması sürecek.

Bankaların kart aidatı bedelleri son buluyor

Taslakta, bankacılıktaki en önemli tüketici sorunlarından birine yönelik olarak düzenleme de öngörülüyor. Bankacılıkta kredi kartı üyelik ücreti, hesap işletim ücreti, dosya ücreti, ipotek fek ücreti vb. isimler altında bedel alınamayacağı kesin hükme bağlanıyor. Genel olarak bankacılık dışındaki bu türden hizmet bedellerinin ise sözleşmelerde yazılması halinde alınabileceği belirtiliyor.

Ayrıca, kredi sözleşmelerinin imzasından en az 1 gün önce sözleşme şartları hakkında tüketiciye yazılı bilgi vermekle yükümlü kılınıyor. Tüketicilere, 14 gün içinde kredi sözleşmelerinden gerekçesiz ve cezai şart ödemeksizin ayrılma imkanı veriliyor. Tüketici kredisi sözleşmelerinde kefalet sistemi Türk Borçlar Kanunu’ndaki adi kefalet hükümlerine tabi kılınıyor. Bankaların tüketici kredisiödemelerini kambiyo senedine (çek, bono vb.) bağlaması veya kambiyo senedi ile teminat altına alması da yasaklanıyor. Yine özellikle konut kredilerinde davalara konu olan, kredi verilmesini sigorta yaptırma şartına bağlayan uygulama sona eriyor. Konut ve diğer üketici kredilerinde, kredinin bir hesap ile ilişkilendirilmesi durumunda, bu hesaptan hesap işletim ücreti dahil herhangi bir ücret alınamayacağı hükme bağlanıyor.

Elektirkte kayıp kaçak bedeli taslakta yok

Taslakta getirilen düzenleme ile kamu dahil bütün abonelikler tüketici kanunu kapsamına alınıyor. Böylece, elektrik, telefon, su, doğalgaz gibi temel hizmetlerin abonelik sözleşmelerinin de tüketiciyi koruma hükümlerine uygun olması sağlanıyor. Taslakta, özellikle elektrik aboneliğinde çok tartışılan bir uygulama olan, kayıp ile kaçak kullanım bedelinin faturasını normal ödeyen abonelere bölüştürülmesi uygulamasının kaldırılmasına yönelik bir düzenleme bulunmuyor. Ancak Bakanlığın bu yöndeki tartışma sonrası ve BDDK ile diğer Hükümet
üyelerinin de ikna edilmesiyle, taslağa bu yönde bir madde eklemek istediği, sürecin sağlıklı işleyebilmesi için herhangibir maddeye yer vermediği kaydedildi.

Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı, taslağa ilişkin yaptığı açıklamada “EPDK bir karar çıkartmış, o kararın doğru olmadığı görüşündeyiz. Kayıp kaçak, yani tüketicinin kullanmadığı, tüketmediği, sebep olarak gösterilmeyen hiçbir bedelin tüketiciden alınamayacağı görüşündeyiz.
Zaten anayasanın ilgili maddesi de tüketicinin korunmasını bir görev olarak devlete yüklüyor” açıklamasını yapmıştı. Hakem heyetlerinin ülke genelinde başvuru sayısına göre yapılacak bir değerlendirme ile dağılımı tekrar yapılacak. Bu heyetlere sadece tüketiciler başvurabilecek. Hakem heyetleri 2 bin TL’ye kadar uyuşmazlıklarda bağlayıcı karar alabilecek. Raportörlerin görev yapacağı heyetler, tarafları uzlaşmaya teşvik edebilecek. Hakem heyeti kararlarına itiraz edilerek mahkemeye gidilmesi halinde tüketici vakelet ücreti ödemeyecek. Tüketicilerin mahkemeye başvurma haklarında da kolaylık sağlandı. İlk başvuru sırasında peşin olarak alınan mahkeme masrafları mahkeme kararı verilmesi aşamasında tahsil edilecek.

Hayali indirimlere sınırlama

Taslakta, uygulanmayan yüksek fiyatların etikete yazılarak “çok yüksek oranlı indirim” yapılmış gibi gösterilmesi tüketici aleyhine davranış olarak görüldü ve düzenlemeye gidildi. Taslakta, indirimlerin nasıl yapılacağına dair yönetmelik çıkarılması kararlaştırıldı. Yasaya konulan
hükümle, satıcının indirime konu olan ürünün etiketinde, etiket koyma imkanı yoksa görünür biçimde asılacak fiyat listesinde, indirim sonrası oluşan fiyatı, indirim oranı ve indirimden önceki fiyatının bulunduğu etiket ya da listeyi oluşturması zorunlu kılındı.

Cezalar indirilecek, uygulanabilirliği artırılacak

Tüketici haklarına aykırı durumlarda ödenecek cezalar yeniden belirlendi. Bakanlık, cezaların düşürülerek uygulanabilirliğini artırma yönünde anlayış belirlendiği kaydetti. Buna göre
çeşitli durumlarda uygulanacak idari para cezaları taslakta şöyle sıralandı:

Sözleşme şekil şartları, satıştan kaçınma, taksitli satış, mesafeli sözleşme, finansal hizmet mesafeli sözleşmesi, paket tur ve abonelik sözleşmeleri, etiket şartlarına yönelik hükümleri ihlal edenler, her bir işlem veya sözleşme için 200 TL ceza ödeyecek. Ayrıca, kullanım kılavuzu
ile tüketici hakları belgesindeki şartları yerine getirmeyenler tüketiciye satışı yapılan her bir mal için 200 TL ceza verilecek.

Bakanlığın yetkisi dahilinde incelediği ve tespit ettiği haksız şart taşıyan sözleşmelerde, süresi içinde düzeltilmeyen her sözleşme için 200 TL ceza ödenecek.

Tüketici kredisi sözleşmelerinde, hükümlere aykırı davranılması durumunda her bir işlem veya sözleşme için 200 ile 1000 TL arasında ceza uygulanacak. Tüketici kredisi sözleşmelerinde kefalet koşullarına aykırılık ya da borcun kambiyo senedi ile taahhüt altına alınması durumunda her sözleşme için 10 bin TL ceza uygulanacak.

Konut finansmanı sözleşmelerindeki aykırılıklarda da 200 TL ile bin TL arasında ceza uygulanacak. Tüketicinin borcunu ödeyememesi halinde konutun değerinin tespit ettirilmemesi, derhal satışa sunulmaması veya borçtan fazla oluşan bedelin borçluya iade edilmemesi durumlarında 10 bin TL ceza ödenecek.

Promosyon yasak ve kısıtlamalarına uymayan basın kuruluşlarına 5 bin TL ceza verilecek. Ülke genelinde dağıtımı yapılan süreli yayınlarda ise ceza 100 bin TL olacak.

Özel tüketici kuruluşlarının ödüllerini reklamlarında kullanan işletmeler 50 bin TL ceza ödeyecek.

Ticari reklamlardaki aykırılıklarda, üç aya kadar tedbiren durdurma verilebilecek. Yerel kanallardaki aykırılıklarda 10 bin, ulusal kanallara 200 bin, yerel radyolarda 5 bin, ulusal
radyolarda 50 bin, internette 50 bin TL, kısa mesajlarda 25 bin TL, diğer mecralarda 5 bin TL ceza verilecek.